Twierdza Wisłoujście (oddział Muzeum Gdańska)

Fakty i daty

• Pierwsze pisane wzmianki pochodzą z połowy XIV wieku, wówczas była drewniana z ogniem zapewniającym bezpieczeństwo nawigacyjne żegludze
• Początki Twierdzy Wisłoujście sięgają XIV wieku, kiedy Zakon Krzyżacki postawił w tym miejscu wieżę, która miała kontrolować ruch statków jednocześnie będąc latarnią
• W 1482 r. w miejscu spalonej strażnicy wybudowano murowaną wieżę – Latarnię. Oznacza to, że od XV wieku mamy już stałą budowlę fortyfikacyjną
• W ciągu kolejnych dekad rozbudowywano umocnienia bastionowe
• W 1708 r. według projektów francuskiego inżyniera Jana Charpentiera na terenie Szańca Wschodniego powstały cztery, najnowocześniejsze w ówczesnym budownictwie fortyfikacyjnym murowane schrony
• W połowie XIX w. w wyniku osłabienia roli twierdzy rozebrano Szaniec Zachodni. W tym okresie zespół pełnił również funkcję więzienia. W latach 1820–1898 przetrzymywani byli w niej m.in. polscy działacze konspiracyjnych organizacji politycznych, a po upadku powstania listopadowego również polscy oficerowie
• Ostatnie istotne prace fortyfikacyjne na terenie Szańca Wschodniego podjęto w 1868 r.

Elementy Twierdzy

Wieża jest najstarszym elementem twierdzy. Pierwsza wieża została wzniesiona przez Zakon Krzyżacki w XIV wieku. Zbudowana z cegły w cylindrycznej formie, miała wysokość około 20 metrów. Dobudowanie Fortu Carré spowodowało podniesienie wieży o kolejne 11 metrów. Wtedy także dobudowano do wieży hełm. Po pożarze w XVIII wieku została odbudowana. W 1758 roku wieża przestała pełnić funkcję latarni. Po II wojnie światowej uległa zniszczeniu, przy odbudowaniu wieży zrezygnowano w rekonstrukcji hełmu.

W połowie XVI wieku wokół wieży wzniesiono trzykondygnacyjną więżę artyleryjską „Wieniec”. Następnie rozbudowano twierdzę o cztero-bastionowy fort nazywany Fortem Carré, którego projektantem był Antoni van Obbergen. Rozbudowa twierdzy sprawiła, że zwiększono ilość domów dla oficerów oraz koszary.

• Wieniec został wzniesiony wokół wieży na planie koła o średnicy około 34 metrów w XVI wieku. Prowadzono z niego ogień artyleryjski z dwóch poziomów. Po wybudowaniu Fortu Carré funkcja obronna Wieńca zmalała, a wzrost liczby załogi spowodował wybudowanie domów dla załogi wokół Wieńca.
• Na przełomie XVI i XVII powstał wokół Wieńca – Fort Carré, dotychczasowe zabudowania, Wieża i Wieniec, zostały otoczone dziedzińcem. Całość zabezpieczona została dodatkowo fosą. Na początku XVII wieku dodano jeszcze szaniec ziemny z pięciu bastionów: Wiślany, Bielnik, Świński Łeb, Ostroróg i Pucki i otoczono go fosą.
• Fort posiada cztery bastiony:
  • Furta Wodna,
  • Południowo-Wschodni,
  • Ostroróg,
  • Artyleryjski

Dom Komendanta jest jednym z budynków dobudowanych po powiększeniu Twierdzy o Fort Carré. W czasie II wojny światowej został prawie całkowicie zniszczony, zrekonstruowano go tylko częściowo.

Koszary Napoleońskie ich budowę miał zlecić wizytujący w 1807 roku Twierdzę Wisłoujście Napoleon Bonaparte. Budynek wykorzystywano jako baraki, stajnię, a po 1918 roku jako budynek mieszkalny.

Obecnie Twierdza Wisłoujście jest oddziałem Muzeum Gdańska.

Warto również odwiedzić:

1. Dwór Artusa
2. Dom Uphagena
3. Muzeum Bursztynu
4. Wartownia nr 1 na Westerplatte
5. Muzeum Poczty Polskiej
6. Twierdza Wisłoujści
7. Muzeum Nauki Gdańskiej
8. Kuźnia Wodna w Oliwie
9. Ratusz Głównego Miasta