Wartownia Nr 1 na Westerplatte pochodzi z lat 30. XX wieku. Ten oddział Muzeum Gdańska działa sezonowo.
Wojskowa Składnica Tranzytowa
Decyzją Ligi Narodów od 1926 roku na terenie półwyspu działała Polska Wojskowa Składnica Tranzytowa na Westerplatte. Zadaniem tej placówki było przeładunek i transport materiałów i sprzętu wojskowego do Rzeczpospolitej, który docierał drogą morską.
Na potrzeby Składnicy zbudowano:
- basen amunicyjno – przeładunkowy,
- bocznicę kolejową,
- 19 schronów amunicyjnych
- pięć wartowni (I – V)
- budynek koszar
- placówki (system umocnień drewniano – ziemnych)
To latem 1933 r. dowództwo Polskich Sił Zbrojnych podjęło decyzję o budowie na terenie składnicy budynków wartowniczych oraz koszar. Nowe koszary wraz z wartowniami miały stworzyć pierścień obrony i chronić załogę składnicy przed atakiem.
Wartownia nr 1
Wartownie to były konstrukcje betonowo – ceglane, które w piwnicach posiadały małe schrony bojowe ze stanowiskami dla ciężkich karabinów maszynowych.
Wartownia nr 1 była ważnym punktem polskiej obrony, w ciągu 7 dni walk o Westerplatte.
Ogień z Wartowni od 1 września prowadzony był ze schronu w piwnicy i z okien w części naziemnej, przez co uniemożliwiał Niemcom przedostanie się od strony nasady półwyspu czy kanału portowego do centralnej jego części. Bryła budynku, choć rażona odłamkami pocisków i kulami cekaemów, pozostała nieuszkodzona.
Wartownią nr 1 dowodził Piotr Buderchor/ Jan Gryczman. Z około 15-to osobowej obsady, polegli w walkach Zygmunt Zięba i Jan Czywil.
Udostepniona do zwiedzania
Był plan wysadzenia wartowni w powietrze w związku z poszerzaniem kanału portowego i rozbudowa bazy promowej.
Jednak uratowano ten zabytek i dzięki temu dziś możemy ją zwiedzać wewnątrz. Przesunięcie Wartowni nr 1 było skomplikowana operacją techniczną. W 1967 roku przesunięto ważąca ponad 400 tonową konstrukcję o prawie 80 metrów w głąb lądu. Oficjalne otwarcie miało miejsce 29 czerwca 1974 roku.
Przed wejściem do Wartowni znajdują się pociski ze Schleswiga-Holsteina o wadze 330 kg.
Zwiedzanie
Korytarz
Wchodzimy po schodkach do wejścia, po przekroczeniu pancernych drzwi ukazują się pierwsze ekspozycje po prawej stronie w gablocie znajduje się zastawa stołowa z kasyna podoficerskiego z Westerplatte.
Na przeciw wejścia widoczne jest zdjęcie pancernika Schleswiga-Holsteina wpływającego do portu w Gdańsku, a w gablocie jego model w skali 1:100. Przy gablocie znajduje się łuska od naboju kalibru 280 mm z działa artylerii głównej tego pancernika.
Na tablicach można przeczytać informacje pt „Budowa Wojskowej Składnicy Tranzytowej na Westerplatte”, „Dobór żołnierzy oraz służba wartownicza”.
Izba bojowa
Główna sala wystawiennicza, gdzie na tablicach można przeczytać informację o siedmiodniowej obronie i kapitulacji Składnicy.
Przedstawiono tutaj uzbrojenie, jakim dysponowali polscy i niemieccy żołnierze we wrześniu 1939 r. Pistolety, karabin maszynowy
W gablotach zobaczymy walizkę chorążego Edwarda Szewczuka, z którą udał się do obozu jenieckiego po kapitulacji Westerplatte, model samolotu PZL P.11.
Z Izby bojowej można przejść do dwóch mniejszych pomieszczeń:
- Izba dowódcy tu w wyposażeniu mamy biurko z krzesłem, łacznicę telefoniczną, hełm,
- Izba żołnierska w której przeczytamy informację o dowódcy Składnicy i siedmiodniowej obrony – majorze Henryku Sucharskim i o powojennym losie Westerplatczyków. W gablocie natomiast kurtkę mundurową majora Henryka Sucharskiego, 1936–1939 r.
