Obszar w bezpośrednim sąsiedztwie Gdańska, na którym królowa polskich rzek kończy swój bieg, wpływając kilkoma ramionami do Morza Bałtyckiego, stanowi również jedno z najpopularniejszych miejsc do obserwowania ptactwa, w tym również gatunków uznawanych za rzadkie i najbardziej wybredne. Zdumiewa fakt, że w tak niewielkiej odległości od mocno rozwiniętej tkanki miejskiej dzika natura wciąż czuje się tak dobrze.
Mikoszewo prom, fot. UG Stegna
Ujście Wisły swój obecny kształt i charakter zawdzięcza zarówno wielowiekowym procesom hydrologicznym, jak również decyzji władz pruskich, które pod koniec XIX wieku, powodowane nawracającym zagrożeniem powodziowym na obszarze Żuław, zadecydowały o wielkim przedsięwzięciu, jakim była budowa Przekopu Wisły. W efekcie swoje obecne granice zyskała Wyspa Sobieszewska – jedno z najbardziej urokliwie zalesionych miejsc w Pomorskim.
Ostoja znajdująca się w przyujściowym odcinku Przekopu obramowana jest dwoma rezerwatami przyrody – na zachodnim jej krańcu, u ujścia Wisły Śmiałej, mieści się rezerwat Ptasi Raj, po wschodniej stronie znajdziemy z kolei Mewią Łachę. Cały obszar uwielbiany jest zarówno przez pasjonatów obserwacji i fotografowania ptaków, jak i profesjonalnych ornitologów, którzy niemal co roku odnotowują pojawienie się rzadko widywanych gatunków.
Ostoja Ujścia Wisły wraz z rezerwatami Ptasi Raj i Mewia Łacha, fot. Floczyk
Najdłuższa polska rzeka po przepłynięciu całego kraju znosi nad polskie morze to wszystko, co przez ponad tysiąc kilometrów biegu porwał jej rwący nurt, tworząc przy tym wyjątkowe formacje – łachy, mokradła, mielizny, wyspy i wysepki. W całej ostoi Ujścia Wisły znajdziemy także wybrzeża mierzejowe, wydmy, lasy i jeziora przymorskie z bogatą roślinnością, a także okresowo zalewane pastwiska. Ta imponująca różnorodność tworzy szeroki zbiór siedlisk dla ptactwa o różnej charakterystyce, zarówno tych przelotnych, jak i zimowników. Szczególnie licznie reprezentowane są gatunki wodno-błotne. Wprawne oko może wypatrzeć też innych lotników – pojawiają się tu bowiem kolonie nietoperzy.
Rezerwat przyrody Ptasi Raj
Utworzony równe 60 lat temu rezerwat położony w pobliżu ujścia Wisły Śmiałej nie zawdzięcza swojej nazwy przypadkowi. Miejsce to stanowi ważny punkt na trasie migracji ptaków wodno-błotnych szlakiem południowobałtyckim. Skrzydlaci wędrowcy mogą tu liczyć na sprzyjające warunki do wypoczynku i żerowania. Jest to także ważne zimowisko ptaków wodnych, a także miejsce lęgowe niektórych rzadkich gatunków, m.in ostrygojadów.
Ostoja Ujścia Wisły wraz z rezerwatami Ptasi Raj i Mewia Łacha, fot. I.Florczyk
W Ptasim Raju możemy spotkać łącznie ponad 200 gatunków. Wśród tych, które przelatują tu podczas swoich wędrówek są m.in. obdarzone charakterystycznymi długimi dziobami szlamniki zwyczajne, gęsi białoczelne i zbożowe, a także różne gatunki kaczek właściwych i nurkujących. Swoje siedliska mają tu różne gatunki mew, rybitw i siewkowców (m.in. biegus zmienny), także kormorany, kaczki, gęsi i łabędzie – podczas wiosennych wezbrań Wisły są ich tu całe masy.
Na obszarze blisko 200 hektarów rezerwatu znajdują łąki, lasy i mokradła, a także jeziora – Karaś i Ptasi Raj, które od Wisły Śmiałej oddziela kamienna grobla – wchodzenie na nią od kilku lat jest zabronione. Cały czas korzystać można natomiast z poprowadzonej przez rezerwat 6-kilometrowej ścieżki przyrodniczo-dydaktycznej. Należy przy tym zachowywać się zgodnie z zasadami birdwatchingu, a więc nie zakłócać spokoju zwierząt i nie ingerować w ich środowisko. To, jak długo Ptasi Raj pozostanie zgodnie ze swoją nazwą przyjaznym siedliskiem dla swoich mieszkańców, zależy w dużej mierze od postawy człowieka przychodzącego tu z wizytą.
Rezerwaty przyrody Mewia Łacha
Utworzony w 1991 r. rezerwat składa się z dwóch części – lewobrzeżnej na obszarze Wyspy Sobieszewskiej i dużo większej (131,55 z 150 hektarów łącznej powierzchni) po wschodniej stronie Przekopu Wisły.
Mierzeja Wiślana Bielik, fot. W. Woch
Jak podpowiada sama nazwa, królują tu mewy – w przypadku mewy małej (do 40 tys. osobników) oraz mewy pospolitej (do 150 tys.) mamy do czynienia z największym ich skupiskiem w skali całej Europy. Występują tu jednak również dużo rzadsze gatunki z rodziny mewowatych: rybitwa białoczelna, rzeczna, czubata i popielata. Spośród chętnie zatrzymujących się tu w swojej trasie siewkowatych występują w Mewiej Łasze m.in. sieweczka morska, sieweczka mongolska, pijawnik czy świstunka grubodzoba, dla których ujście Wisły stanowi jedyne stanowisko w Polsce. Częstym gościem jest też ostrygojad.
Łącznie w rezerwacie występuje ponad 200 gatunków ptaków, z czego jedna czwarta to gatunki lęgowe. Co niezwykle istotne, atrakcyjność Mewiej Łachy dla ptaków jest zmienna, bo uzależniona od aktualnego kształtowania się mierzej i łach. Wpływ na ten stan ma także człowiek, który z jednej strony wpływa na bieg rzeki, a z drugiej często w szkodliwy sposób penetruje chroniony obszar. Odwiedzając rezerwat, należy więc poruszać się tylko wyznaczonymi ścieżkami obserwacyjnymi.
