Na północno-wschodnim krańcu regionu pomorskiego znajduje się miejsce, które – oprócz oczywistych walorów wypoczynkowych - skrywa w sobie prawdziwy przyrodniczy fenomen. Zalew Wiślany powstał kilka tysięcy lat temu, gdy przybrzeżne bałtyckie płycizny uformowały piaszczysty wał, oddzielając od morza depresyjne obszary Żuław.
Zalew Wiślany, kormoran, fot. Ireneusz Florczyk
Zalew Wiślany, miejsce do życia...
Dziś ów wał znamy jako Mierzeję Wiślaną. Zalew, z jego specyficznymi warunkami hydrograficznymi i bujną roślinnością, stał się jednym z najważniejszych siedlisk ptaków w północnej Europie. Część gatunków przelatuje tędy w czasie wędrówek, inne zaś korzystają z wyjątkowych warunków i odchowują tu swoje pisklęta.
Ptasi świat Zalewu Wiślanego
Zalew Wiślany to przede wszystkim jedno z największych w Europie miejsc lęgowych dla kormorana zwyczajnego – drapieżnego ptaka, który jeszcze sto lat temu był gatunkiem zagrożonym wyginięciem. Dziś w akwenie żyją potężne kolonie kormoranów, a ich obecność stała się symbolem tego miejsca.
Obok nich spotkać można m.in. czaple siwe, hełmiatki, gęgawy, ohary, płaskonosy, perkozy dwuczube, śmieszki, brzęczki i majestatyczne bieliki. Wymieniać można długo – w rejonie Zalewu i pobliskiego jeziora Drużno gniazduje bowiem ponad 150 gatunków ptaków.
Na bagnistych obrzeżach zalewu dostrzec można także bąki, bączki, bociany białe, cyranki i cyraneczki. Przez Zalew przebiega również szlak migracyjny bielaczka, gęsi białoczelnej i zbożowej, rożeńca, czernicy, głowienki oraz mewy małej – co czyni to miejsce prawdziwym ptasim skrzyżowaniem kontynentów.
Rok z życia ptaków: Wiosna – czas godów
Wiosna to dla ptaków najbardziej intensywny i barwny okres w roku. Cały pas przybrzeżny Zalewu, zwłaszcza Zatoka Elbląska i ujście Pasłęki, staje się wówczas miejscem niezwykłego spektaklu. Największą atrakcją są kolonie kormoranów w Kątach Rybackich, gdzie powietrze aż drży od trzepotu skrzydeł i ptasich okrzyków.
W zachodniej części akwenu rozbrzmiewają godowe koncerty kropiatki, brzęczka, bąka czy trzciniaka – to prawdziwa muzyka przyrody, której nie da się pomylić z niczym innym.
Zalew Wiślany, ohar, fot. Ireneusz Florczyk
Lato – spokojny czas wychowu
Latem życie ptaków nieco zwalnia. To okres wychowu piskląt, kiedy ptaki stają się płochliwe i trudniejsze do zauważenia. Wtedy najlepiej wsłuchać się w ciszę trzcinowisk i obserwować z dystansu ich codzienne rytuały.
Jesień – wielka migracja
Jesień to czas kolejnych spektakularnych zjawisk. Setki tysięcy ptaków wyruszają w daleką podróż, a Zalew Wiślany staje się jednym z ich głównych przystanków. Najwięcej ptactwa gromadzi się wówczas w Kanale Elbląskim, w zatoce przy Kątach Rybackich i w rejonie ujścia Nogatu.
Świetnym miejscem do obserwacji masowych przelotów są wzniesienia w okolicy Piasków i Krynicy Morskiej na Mierzei Wiślanej.
Zima – czas gości z daleka
Nawet zimą Zalew nie traci uroku. W chłodniejszych miesiącach można tu spotkać liczne stada ptaków wodnych, m.in. bernikli kanadyjskich, pochodzących z Ameryki Północnej. Skład zimujących gatunków zależy od temperatur – w cieplejsze zimy przybywa ich znacznie więcej, tworząc niezwykłe widowisko na zamarzniętych wodach.
Czapla biała na Zalewie Wiślanym, fot. W. Woch
Birdwatching w praktyce
Obserwacje ptaków nad Zalewem Wiślanym warto połączyć z rekreacją. Okoliczne trasy rowerowe prowadzą wzdłuż granic ostoi, pozwalając podziwiać przyrodę bez zakłócania jej spokoju.
Ciekawą propozycją jest np. trasa Krynica Morska – Kąty Rybackie (16 km) biegnąca przez Mierzeję Wiślaną. Na zachód od Krynicy, między Przebrnem a Skowronkami, znajduje się punkt widokowy na Zatokę Gdańską, a kolejny – w pobliżu ujścia Wisły Królewieckiej – umożliwia obserwację zachodnich brzegów Zalewu.
Wybierając się na obserwacje, warto pamiętać o odpowiednim ubiorze – kalosze, wodery lub spodniobuty znacznie ułatwią poruszanie się po podmokłym terenie. A przede wszystkim – zabrać lornetkę, aparat i cierpliwość.
Para mew żółtonogich – tu jako strażniczki przestrzeni i wiatru. Fot. G. Bela
Dlaczego warto?
Zalew Wiślany to nie tylko ostoja ptaków, ale i przestrzeń, w której człowiek może poczuć prawdziwy rytm przyrody. Wiosną zachwyca ruchem i dźwiękiem, latem spokojem, jesienią – potęgą migracji, a zimą – niezwykłą ciszą. To jedno z tych miejsc, które pozwalają zrozumieć, jak blisko siebie potrafią być świat ludzi i świat skrzydeł.
Wyspa Estyjska
Wyspa Estyjska, usytuowana w centralnej części Zalewu Wiślanego, powstała jako element towarzyszący budowie kanału żeglugowego przez Mierzeję Wiślaną. Choć jest to sztuczna konstrukcja – na jej powstanie przeznaczono miliony metrów sześciennych urobku z pogłębiania toru wodnego – jej funkcja w dużej mierze przyrodnicza: ma stanowić ostoję i miejsce odpoczynku dla wodnych i brzegowych gatunków ptaków. Dzięki temu staje się ważnym miejscem – z perspektywy ornitologicznej – w rejonie Zalewu Wiślanego.
Materiał Grupy NDI (polskiego generalnego wykonawcy, który w ramach konsorcjum z firmą Besix, był generalnym wykonawcą budowy przekopu Mierzei Wiślanej)
Z punktu widzenia obserwatora ptaków wyspa ta oferuje unikalną okazję: brak dostępu turystycznego oznacza mniejsze zakłócenia, co sprzyja lęgom i migracjom. Warto więc rozważyć wycieczkę w rejony obserwacyjne np. wzdłuż brzegu Mierzei lub z pokładu kajaka/łodzi – przy dobrej widoczności wyspa może być tłem do obserwacji gatunków takich jak rybitwy, siewki czy gęgawy. Warto również zwrócić uwagę na wschód i zachód słońca nad zalewem – światło niskie i piękna sceneria podnoszą jakość obserwacji i zdjęć.
Więcej o birdwatchingu
- Birdwatching w Pomorskiem – najpiękniejsze miejsca obserwacji ptaków
- Ostoja Ujścia Wisły wraz z rezerwatami Ptasi Raj i Mewia Łacha (Birdwatching)
- Zatoka Pucka wraz z rezerwatem Beka (Birdwatching)
- Pomorskie nieoczywiste – spacerem po Rezerwacie Beka
- Słowiński Park Narodowy (Birdwatching)
- Migracja ptaków na Mierzei Wiślanej – ptasie autostrady nad Bałtykiem
- Punkty obserwacji (Birdwatching)
