Na północno-wschodnim krańcu regionu pomorskiego dotrzemy do miejsca, które oprócz oczywistych walorów wypoczynkowych skrywa w sobie prawdziwy ptasi fenomen. Zalew Wiślany powstał kilka tysięcy lat temu, gdy przybrzeżne bałtyckie płycizny uformowały piaszczysty wał, oddzielający od morza depresyjne obszary Żuław.
Zalew Wiślany, kormoran, fot. Ireneusz Florczyk
Zalew Wiślany, miejsce do życia...
Dziś ów wał znamy jako Mierzeję Wiślaną. Zalew, z jego specyficznymi warunkami hydrograficznymi i bujną roślinnością, na niespotykaną skalę upodobały sobie dzikie ptaki – część gatunków chętnie przemierza ten obszar w czasie swoich wędrówek, inne zaś korzystają z tutejszych sprzyjających warunków i odchowują tu swoje pisklęta
Warto więc zobaczyć na własne oczy ten ornitologiczny tygiel, np. przy okazji wycieczki rowerowej.
Zalew to przede wszystkim jedno z największych w Europie miejsc lęgowych dla kormorana zwyczajnego, pięknego drapieżnego ptaka, który jeszcze nieco ponad 100 lat temu Zalew jest również miejscem lęgów m.in. dla czapli siwej, hełmiatki, gęgawy, ohara, płaskonosa, perkoza dwuczubego, śmieszki, brzęczki i bielika. Wymieniać można by długo, jako że w Zalewie, a także na pobliskim jeziorze Drużno, gniazduje ponad 150 gatunków.
Natrafić możemy też na bąki, bączki, bociany białe, cyranki czy cyraneczki. Ponadto, przez Zalew Wiślany przebiega duża część szlaku migracyjnego bielaczka, gęsi białoczelnej i zbożowej, rożeńca, czernicy, głowienki czy mewy małej narażony był na wyginięcie. Dziś w akwenie przez cały rok życie wiodą wielkie kolonie tego gatunku.
Rok z życia ptaków
Mozaika ptasich gatunków obecnych na obszarze Zalewu Wiślanego zmienia się wraz z porami roku. Wiosna, na przykład, to dla ptaków okres godowy, a więc najbarwniejszy czas w roku – najatrakcyjniejszym obszarem do obserwacji ptactwa jest cały pas przybrzeżny ostoi, a w szczególności Zatoka Elbląska i rejon ujścia Pasłęki. Obowiązkowym punktem programu jest spotkanie z kormoranami w ich ostoi w Kątach Rybackich.
W powietrzu bywa wtedy aż ciemno od ptaków, są jednak i tego konsekwencje – należy bowiem uważać na spadające niczym deszcz… guano, czyli ptasie odchody. Nietrudno też o widok czapli, które również w dużej liczbie gniazdują w tych miejscach. Odwiedzając wiosną zachodnią część akwenu, przygotujmy się na wyjątkowy koncert – ptactwo (np. kropiatka, brzęczek, bąk, trzciniak) wydaje wówczas charakterystyczne odgłosy godowe, które z pewnością od razu zwrócą naszą uwagę.
Zalew Wiślany, ohar, fot. Ireneusz Florczyk
Po wiosennych harcach aktywność skrzydlatych mieszkańców Zalewu zmniejsza się. Lato dla nich głównie okres spokojnego odchowywania piskląt. Ptaki bywają wówczas niemal niezauważalne i bardziej niż zwykle płochliwe. Dopiero w okolicach września zdarza się zaobserwować na niebie pierwsze loty młodych wędrowców.
Na kolejne ptasie spektakle przychodzi pora jesienią. Jest to oczywiście czas migracji – to idealny czas, by wyposażyć się w lornetkę lub lunetę i wyruszyć nad Zalew, by obserwować z jednej strony liczne gatunki migrujące, a z drugiej – ptaki przylatujące już pomału na zimowisko. Najwięcej ptactwa gromadzi się w tym czasie w Kanale Elbląskim, zatoce w Kątach Rybackich i w okolicach Ujścia Nogatu. Świetnym pomysłem jest obserwacja masowych migracji z wzniesień w okolicy Piasków i Krynicy Morskiej na Mierzei Wiślanej.
Zima to również wdzięczny czas dla obserwatorów i fotografów ptasiego życia. Na Zalewie zimują często spore stada ptaków wodnych, m.in. bernikli kanadyjskich, inwazyjnego gatunku, wywodzącego się z Ameryki Północnej. Na skład ptasiej menażerii w Zalewie wpływ mają zawsze warunki, jakie panują danej zimy. W cieplejsze sezon możemy liczyć na większą liczbę i różnorodność skrzydlatych zimowników.
Czapla biała na Zalewie Wiślanym, fot. W. Woch
Obojętnie, w jaką porę roku wybieramy się nad Zalew Wiślany, warto pamiętać o odpowiednim odzieniu, ze szczególnym uwzględnieniem obuwia – kalosze, wodery, a nawet spodniobuty mocno ułatwiają poszukiwanie dzikiego ptactwa w rozległych połaciach szuwarowisk.
Okolicę ptasich legowisk można przemierzać miejscowymi trasami rowerowymi, przebiegającymi blisko granic ostoi. Przy minimalnej dozie szczęścia i odpowiednim przygotowaniu obserwacje dzikiej przyrody połączyć można z solidną rowerową eskapadą. Ciekawą propozycją jest np. trasa Krynica Morska – Kąty Rybackie (16 km), biegnący na Mierzei. Na Zachód od Krynicy między Przebrnem a Skowronkami, znajdziemy punkt widokowy na Zatokę Gdańską. Inny, umożliwiający obserwację zachodnich brzegów Zalewu, znajduje się w okolicy ujścia Wisły Królewieckiej.
