Prusy Królewskie

Prowincja Korony Polskiej utworzona z ziem państwa zakonu krzyżackiego w Prusach na mocy drugiego pokoju toruńskiego (1466r). Obejmował dawne Pomorze Gdańskie, z Gdańskiem przy ujściu Wisły, ziemię chełmińską z Toruniem,  prawobrzeżne Powiśle z Malborkiem i Elblągiem i Warmię.

Obszar ten posiadał jednak autonomię i odrębne przywileje. Podzielony był na trzy województwa: pomorskie, chełmińskie i malborskie. Ówczesnym organem władzy była Rada Pruska, w której skład wchodzili wyżsi duchowni z biskupem warmińskim na czele.

Przewodniczącym Rady Pruskiej był zawsze biskup warmiński. Mikołaj Kopernik po powrocie ze studiów we Włoszech, przy boku wuja biskupa warmińskiego Łukasza Watzenrode uczył się sztuki dyplomacji. Siostrzeniec biskupa uczestniczył w zjazdach stanów Prus Królewskich, był to rodzaj sejmu, w którym udział brali przedstawiciele średniej szlachty, kapituł, klasztorów i mniejszych miast. Rada zbierała się na zjazdy kilka razy w roku, zazwyczaj w Elblągu, Malborku lub w Grudziądzu, podejmowano decyzje dotyczące handlu, podatków, obrony przywilejów pruskich, rzemiosła i monety oraz kwestiami sądowymi.

Często Mikołaj nie był w świecie biskupa traktowany jako osoba oficjalna. Był osobą asystującą biskupowi. Stąd dowiadujemy się o nim przypadkiem, głównie wtedy, gdy przy okazji oficjalnych wizyt biskupa załatwiane były sprawy wewnętrzne kościoła warmińskiego.

Mikołaj Kopernik i jego pasje

Kopernik w Malborku

1.    Od 1 do 4 stycznia 1504, Łukasz Watzenrode, biskup warmiński, doktor Jan Sculteti, archidiakon i Mikołaj Kopernik, kanonik we Fromborku, uczestniczyli w zjeździe stanów Prus Królewskich w Malborku.

Celem spotkania było wybranie posłów na sejm do Piotrkowa (na dzień 21 stycznia 1504 r.), w celu złożenia królowi Aleksandrowi Jagiellończykowi przysięgi wierności w imieniu Prus.

2.    12—18 V 1504, Orszak królewski, a wraz z nim prawdopodobnie Łukasz Watzenrode, biskup warmiński i Mikołaj Kopernik, w drodze z Torunia do Gdańska przez Malbork i Elbląg.

Watzenrode opuścił Toruń 12 kwietnia, tegoż dnia co król (Akta stanów). Król nocował 12/13 maja w Chełmży, 13/14 maja w Kwidzynie, 14 maja przybył do Malborka, gdzie znajdował się jeszcze 17 maja

3.    11—21 VI 1504, Łukasz Watzenrode, biskup warmiński, na zjeździe rady Prus Królewskich z Aleksandrem Jagiellończykiem w Malborku.

4.    29 IX — З X 1504, Łukasz Watzenrode, biskup warmiński, na zjeździe stanów Prus Królewskich w Malborku.

5. Potwierdzona obecność Kopernika 7 i 12 września 1506 roku na zjeździe stanów z udziałem komisarzy króla Aleksandra w Malborku. (rozstrzygano sprawy sporne odnośnie Szkarpawy, stąd wymieniano wszystkich świadków obecnych tam)

W czasie pobytu Watzenrodego na sejmie w Radomiu, otrzymał on od króla okręg Szkarpawy. Gdańszczanie jednak odmawiali odstąpienia biskupowi tego okręgu, dopóki nie spłaci im długu, jakim Szkarpawa była obciążona.

W celu rozstrzygnięcia sporu król delegował komisarzy pod przewodnictwem arcybiskupa gnieźnieńskiego Jan a Łaskiego. Zainteresowane strony zjawiły się na tym właśnie zjeździe w Malborku. Gdy arcybiskup zażądał przedstawienia dowodu, że Szkarpawa była wypuszczona w lenno, wówczas w obecności wymienionych przedstawicieli biskupa warmińskiego odczytano odpowiedni dokument.

Na życzenie Łaskiego przetłumaczono niemiecki tekst dokumentu na łacinę, tłumaczem ze strony Watzenrodego był Mikołaj Kopernik, ze strony Gdańska zaś Eberhard Ferber (bratanek późniejszego biskupa).

6. Obecny był na trzech sejmikach w Malborku (maj 1528 r., luty 1529 r., listopad 1530).

Obecność Kopernika odnotowana jest expressis verbis tylko na dwóch sejmikach — w maju 1528 i w listopadzie 1530 r. Na sejmik u w dniu św. Stanisław a 1528 r. Kopernik był członkiem specjalnej komisji menniczej, więc nazwisko jego musiało być wymienione, a na sejmiku w listopadzie 1530 r., w raz z Aeksandrem Scultetim zastępował niedysponowanego biskupa Ferbera, czyli i w tym wypadku pisarz gdański spisujący protokół nie mógł jego nazwiska pominąć.

Mikołaj Kopernik i jego pasje

Kopernik, jako poseł kapituły warmińskiej, wziął udział w obradach Sejmiku Generalnego Prus Królewskich po 9 maja 1528 roku w Malborku, gdzie zjawili się także posłowie księcia pruskiego Albrechta. Został wybrany, 14 maja, członkiem specjalnej komisji roboczej wyłonionej przez zebranych spośród reprezentantów Prus Królewskich i Książęcych; nie zabrakło też wśród nich mincerzy Gdańska i Elbląga. Komisja dyskutowała zwłaszcza nad sposobem usunięcia dawnych monet oraz nad formą i wielkością nowych groszy pruskich, których wprowadzenie nakazywało zarządzenie królewskie.

Szlak Kopernikowski w województwie pomorskim

Wizyty Mikołaja Kopernika w dzisiejszym województwie pomorskim (część 2)