Od dzieciństwa do studiów w Krakowie

Urodził się w Toruniu 19 lutego 1473 roku. Miał zaledwie 10 lat, gdy umiera jego ojciec. Od tego momentu dalsze losy Mikołaja nierozłącznie łączyły się z protekcją i pieniędzmi wuja biskupa Łukasza Watzenrode.

Gdy miał 18 lat rozpoczyna studia na Akademii Krakowskiej, określony jako student „który wpłacił całe wpisowe”. Mikołaj uczył się na wydziale sztuk wyzwolonych. Jego studia miały charakter ogólny, a wykładowcy uczyli: optyki, perspektywy, gramatyki, retoryki, literatury pięknej, geografii, matematyki ale tez poematów łacińskich i dzieł Wergiliusza. To w Krakowie 15 mistrzów wykładało przedmioty matematyczno – przyrodnicze, ale najważniejszą dla niego była się astronomia.

Życie studenckie złączył z Sodalicją Nadwiślańską, było to studenckie towarzystwo literackie. Chodził na ich zebrania, uczestniczył w wycieczkach, toczył dysputy, słuchał, kreował swoją osobowość.

Studiów nie ukończył dyplomem, gdyż w 1495 roku z nakazu wuja miał jechać do Fromborka i przywdziać sutannę. Statuty warmińskie, dawały mu jednak możliwość dalszego studiowania, gdyby tych pierwszych nie ukończył we właściwym terminie i nie uzyskał dyplomu.

Studia we Włoszech

Na studia do Włoch wyjeżdża dzięki protekcji wuja, a już w 1497 roku zaocznie zostaje kanonikiem warmińskim, co zapewniało mu finanse na kontynuacje studiów zagranicznych. Kolejno w latach 1496 – 1503 roku studiuje prawo w Bolonii, a następnie w Padwie oraz medycynę w Ferrarze. Uzyskał doktorat w zakresie prawa kościelnego i prawo do wykonywania zawodu medyka.

Okres studiów to czas kiedy rozwijał swoją pasję do astronomii prowadził obserwację zaćmienia Księżyca, przeprowadził swoje pierwsze pomiary pozornego ruchu Słońca po ekliptyce.

W Bolonii zainteresował się też plastyką. U Franciszka Raboliniego ówczesnego malarza, rzeźbiarza, medaliera i rytownika uczył się malarstwa, znana jest kopia autoportretu, który astronom namalował na szkle. Studia bolońskie to również przynależność do niemieckiej nacji jurystów, skupiającej na zasadach terytorialnych młodzież różnych narodowości, m.in. Czechów, Polaków, Litwinów, Węgrów czy Duńczyków, którzy mówili po niemiecku. Spotkania nacji jurystów polegały na wspólnych odczytach naukowych, dyskusjach.

W 1500 roku w Roku Jubileuszowym został zaproszony przez Rzymski Uniwersytet Sapienza na przeprowadzenie publicznego wykładu matematycznego.

Natomiast w Padwie jego pierwszy dwuletni okres wiedzy teoretycznej polegał  na studiowaniu i komentowaniu dzieł trzech uznanych klasyków, które stanowiły wykładnię wiedzy medycznej. Należeli do tej trójcy: Hipokrates, Galen i Awicenna.

Dopiero na trzecim roku wprowadzane były do wykładów elementy wiedzy praktycznej, do których zaliczano anatomię z elementami chirurgii, a także wiedzę o gorączce i chorobach specjalnych. Odbycie tych trzyletnich studiów uzupełnionych praktyką pod nadzorem jednego z wybitnych lekarzy umożliwiało otrzymanie stopnia licencjata, co upoważniało do wykonywania praktyki lekarskiej. Raz do roku odbywały się na uniwersytecie w Padwie pokazy anatomiczne przeprowadzania sekcji zwłok, przeznaczone dla starszych studentów medycyny, w których Mikołaj zapewne brał udział.

Poza medycyną uczył się języka starogreckiego. Przetłumaczył z języka greckiego na łacinę listy miłosne Teofilakta Simmokatty.

Siedem lat pobytu we Włoszech ukształtowały jego zainteresowania i ugruntowały idee humanizmu. Astronomię uznał za naukę „najbardziej godna człowieka wolnego”.

Powrót

Wrócił na Warmię  jako znawca i wielbiciel greki, łaciny, matematyki, astronomii, a z wykształcenia jako prawnik i lekarz.

W wieku 31 lat wraca do Rzeczpospolitej na dwór biskupi do Lidzbarka Warmińskiego. Mikołaj uczy się przy wuju sztuki dyplomacji w trakcie licznych podróży biskupa na terenie Prus Królewskich. Głównie na zjazdach stanów pruskich (organ przedstawicielski w Prusach). Bywał w Malborku, Toruniu, Elblągu, Kwidzynie, Gdańsku, Grudziądzu, ale też w  Krakowie i Wilnie.

Od 1510 roku  Obejmuje obowiązki kanonika Kapituły zarówno te religijne jak i administracyjne. Te religijne główne wynikające z kanonikatu, dotyczyły służby bożej, uczestniczył we wspólnej modlitwie, oraz wspólnym odmawianiu brewiarza.

Do jego obowiązków jako kanclerza kapituły należało prowadzenie korespondencji urzędowej. Był też delegatem kapituły na różne sejmiki i zjazdy stanów pruskich.

Piastował też urząd administratora komornictw w Olsztynie i Pieniężnie, lokował nowych właścicieli na tzw. łanach opuszczonych. Zachęcał do osiedlania się poprzez udzielanie ulg i wyposażanie gospodarstw w narzędzia i inwentarz.

Osiągniecia dojrzałego humanisty

• w dziedzinie inżynierii wojskowej – dowodził obroną zamku w Olsztynie w 1521 rok
• w dziedzinie ekonomii – opracował „Traktat o monetach”.  Odczyt jego miał miejsce w Grudziądzu w 1522 roku . „Tam, gdzie bije się nową monetą, należy dawną wycofać i w mennicy ja wymienić według nowej wartości srebra, ile się go w niej stwierdzi, inaczej stara moneta zepsuje nową”. To prawo ekonomii znane jest jako prawo Kopernika-Greshama.
• w dziedzinie astronomii – twórca teorii heliocentrycznej. „De revolutionibus orbium coelestium” („O obrotach sfer niebieskich”) udowadnia n/p obserwacji słońca, obliczeń matematycznych, że to Ziemia obraca się wokół słońca. Słońce znajduje się w centrum Układu Słonecznego, a planety krążą wokół niego. Była to rewolucyjna koncepcja, jego dzieło opublikowano w 1543 roku w Norymberdze, jednak długo było na indeksie ksiąg zakazanych przez Kościół.