Dzieje Gdańskiej Hali Targowej – od średniowiecza po dziś

Hala Targowa w Gdańsku to obiekt, który od ponad stu dwudziestu lat łączy tradycje handlowe, walory architektoniczne i archeologiczne, stanowiąc symbol ciągłości miejskiego życia. Jej dzieje sięgają jednak znacznie głębiej niż sam koniec XIX wieku – historia tego miejsca to w istocie opowieść o tysiącu lat gdańskiego handlu.

Już w XII i XIII wieku na terenie dzisiejszego Placu Dominikańskiego, gdzie stoi Hala Targowa, istniała osada targowa. W jej centrum znajdował się romański kościół św. Mikołaja oraz cmentarz przykościelny. W roku 1226 teren ten wraz ze świątynią został przekazany zakonowi dominikanów, którzy z czasem wznieśli w tym miejscu klasztor. Przetrwał on do początków XIX wieku, gdy w czasie oblężenia Gdańska w 1813 roku został niemal doszczętnie zniszczony przez wojska rosyjsko-prus­kie. Przez kolejne dziesięciolecia ruiny klasztoru dominikańskiego zalegały plac, aż w latach 1839–1840 rozebrano je całkowicie. Na przełomie XIX wieku teren ten ponownie ożył – w 1881 roku powstało tu miejskie targowisko, będące pierwszą próbą uporządkowania handlu na tym obszarze po rozbiórce klasztoru.

Decyzja o budowie zadaszonej hali zapadła w 1894 roku. Miasto dążyło do ograniczenia chaosu, jaki panował w handlu ulicznym na Starym i Głównym Mieście, dlatego postanowiono skupić kupców w jednym miejscu. Projekt opracował gdański architekt Kurt Fehlhaber. Budowa trwała dwa lata, a uroczyste otwarcie obiektu odbyło się 3 sierpnia 1896 roku. Wnętrze hali wypełniało 188 drewnianych stoisk, obok znajdowały się toalety, pomieszczenia administracyjne i posterunek policji. Handel tętnił tu sześć dni w tygodniu, a największy ruch panował w środy i soboty. Na zewnątrz funkcjonował tak zwany Zielony Rynek – plenerowe targowisko owocowo-warzywne.

W okresie międzywojennym i w latach czterdziestych XX wieku budynek przeszedł pewne uproszczenia. Z elewacji usunięto część detali architektonicznych, w tym dekoracyjne wieżyczki i hełmy, a wewnątrz dodano antresolę wzdłuż ściany zachodniej. Podczas II wojny światowej Hala służyła jako magazyn żywności. Choć w marcu 1945 roku znalazła się w strefie działań frontowych, przetrwała konflikt z niewielkimi uszkodzeniami.

Historia, która kryje się pod cegłami

Po wojnie budynek nadal pełnił funkcję handlową. Zarządzały nim państwowe przedsiębiorstwa, a w jego wnętrzach handlowali kupcy z różnych stron Pomorza. W 1999 roku rozpoczęto badania architektoniczne, które poprzedziły generalny remont. Prace renowacyjne przeprowadzono w latach 2001–2005, przywracając elewacjom dawny blask i odtwarzając utracone detale. W czasie prac odkryto relikty romańskiego kościoła św. Mikołaja z XII wieku – fragmenty prezbiterium, nawy oraz cmentarz. Znaleziska te postanowiono zachować i udostępnić publiczności, tworząc w podziemiach hali skansen archeologiczny, znany dziś jako Piwnica Romańska.

W 2005 roku odnowiony budynek ponownie udostępniono mieszkańcom i turystom. Od tego czasu Hala Targowa pozostaje jednym z nielicznych obiektów w Gdańsku, który nieprzerwanie pełni swoją pierwotną funkcję handlową. Jej charakterystyczna architektura – połączenie elementów neogotyku i neorenesansu, z ceglanymi elewacjami, dużymi oknami i żeliwnymi filarami – czyni ją jednym z najciekawszych zabytków przełomu wieków w mieście.

W styczniu 2025 roku rozpoczęła się kolejna faza rewitalizacji hali, realizowana przez grupę Apsys. Budżet przedsięwzięcia, wynoszący około 141 milionów złotych, ma pozwolić na zachowanie jej historycznego charakteru, przy jednoczesnym unowocześnieniu funkcji. Plan zakłada nie tylko odnowienie zabytkowej substancji, lecz także stworzenie przestrzeni typu food hall, gdzie obok tradycyjnych stoisk pojawią się lokale gastronomiczne, wydarzenia kulturalne i sezonowe tarasy.

Co sprawia, że to miejsce wyjątkowe

Dziś gdańska hala targowa jest jednym z symboli gdańskiej codzienności – miejscem, w którym historia handlu spotyka się z nowoczesnym rytmem miasta. To przestrzeń, w której można nie tylko kupić świeże produkty, lecz także poczuć ducha starego Gdańska, stojąc dosłownie na warstwach historii sięgających średniowiecza.

• Nieprzerwana funkcja: Hala Targowa to jedyny tego typu budynek w Gdańsku, który do dziś pełni swoją pierwotną rolę – miejsce handlu.
• Archeologia pod stopami: w podziemiach hali, pod Zielonym Rynkiem, odkryto relikty romańskiego kościoła św. Mikołaja z XII wieku – fragmenty prezbiterium i nawy, które dziś są częścią ekspozycji Muzeum Archeologicznego.
• Wielowymiarowa przestrzeń: nie tylko handel spożywczy, ale stoiska z odzieżą, usługi, stragany, a planowane są zmiany, które tę ofertę rozszerzą.

Rewitalizacja i plany na przyszłość

Obecnie Hala Targowa przechodzi przez kolejne zmiany – rewitalizację, która ma przywrócić i wzmocnić jej historyczny charakter, jednocześnie dostosowując do współczesnych potrzeb.

Więcej informacji na temat rewitalizacji i planów na przyszłość znajdziesz tutaj: Gdańska Hala Targowa