Lębork – od gotyku po eklektyzm

Najstarsze z zachowanych to – stanowiące wyróżnik i dumę grodu nad Łebą – budowle gotyckie pochodzące z XIV/XV w.:

• Jedno z trzech w Polsce sanktuariów św. Jakuba (obok Jakubowa i Szczyrku) ze sprowadzonymi z Watykanu relikwiami I stopnia Patrona. Świątynia, znajdująca się na trasie Pomorskiej Drogi św. Jakuba, jest zarówno punktem docelowym licznych pielgrzymek, jak i przystankiem na szlaku prowadzącym do grobu Świętego w hiszpańskim Santiago de Compostela.
• Dawny zamek krzyżacki wyróżniający się cechami charakterystycznymi dla obronnych budowli zakonu joannitów, m.in. pierwotnie bezokienną elewacją południową czy zabudowaniami (gospodarczymi) rozmieszczonymi w ten sposób, aby tworzyły poszczególne pierzeje dziedzińca. Dodajmy – jako ciekawostkę – iż w 1408 roku lęborski zamek odwiedził sam Wielki Mistrz Ulrich von Jungingen, wizytując zachodnie rubieże państwa krzyżackiego.
• Zrewitalizowane w latach 2009 – 2010 fragmenty obwarowań miejskich z udostępnionymi do zwiedzania basztami, przebudowanymi na wzór tych funkcjonujących w różnych epokach, w różnych stylach architektonicznych.

Jednakże prawdziwy rozkwit architektoniczny w Lęborku przyniósł przełom wieków XIX i XX. To właśnie wtedy wzniesiono obiekty:

• neogotyckie – ratusz miejski (1900 r.), którego stylistyką wschodniej części fasady nawiązano do wyglądu dawnego magistratu rozebranego w 1874 roku, zaś reprezentatywną Salę Rajców udekorowano witrażami ufundowanymi przez miejscową szlachtę rodową i zwieńczono drewnianym, belkowanym zabytkowym sufitem, a także kościół pw. Najświętszej Marii Panny Królowej Polski wybudowany w 1870 roku oraz okazały budynek poczty pochodzący z roku 1905
• bogato zdobioną neoklasycystyczną willę (1890 r., rozbudowaną w 1918 r.) znanej w regionie lęborskiej rodziny Casprów, właścicieli dużego zakładu specjalizującego się w produkcji spirytusu i likierów
• stanowiący rzadki przypadek realizacji stylu ekspresjonistycznego w architekturze monumentalny gmach dawnej szkoły żeńskiej, wybudowany w latach 1926-29
• budynek browaru rodziny Magdalińskich jako przykład historyzującej tendencji budownictwa przemysłowego, czyli zastosowania tradycyjnej formy dla obiektu o nowoczesnej funkcji, nawiązując do średniowiecznej architektury obronnej (prace ukończono w 1928 r.)
• eklektyczne, wyróżniające się niezwykle bogatą ornamentyką, kamienice przy ulicy Staromiejskiej, Mikołaja Reja i placu Pokoju, z rzadko spotykanym – nawet na skalę europejską – zastosowaniem w tak znacznym stopniu wielobarwnej glazurowanej cegły, np. w wielu odcieniach żółci i czerwieni, beżowej, zielonej, brązowej, a nawet… czarnej.

Przedmioty niezwykłe i wyjątkowe są z kolei dumą archeologicznych, etnograficznych i numizmatycznych zbiorów Muzeum w Lęborku:

• jedna z niewielu znanych, zachowana w nienaruszonym stanie, odznaczająca się niespotykaną maestrią wykonania szklana ryba oraz cenny szklany puchar zdobiony wizerunkiem niebieskich i białych ptaków (łabędzi), odkryte na stanowisku archeologicznym w pobliskim Czarnówku w grobie młodej kobiety, datowanym na przeł. II/III w. n.e.
• skarabeusz – jeden z kilku tego typu wisiorków odkrytych na terenie Polski, pochodzący prawdopodobnie z czasów Imperium Rzymskiego
• niepowtarzalna kolekcja popielnic twarzowych kultury pomorskiej z początków epoki żelaza (ok. 750 lat p.n.e. – VI w. n.e.) z rozbudowaną ornamentyką roślinną i astralną
• tzw. skarb z Lęborka – unikatowa kolekcja srebrnych szelągów z XV w.

Nie każdy wie, że to właśnie w Lęborku w 1860 roku na świat przyszedł uczony i wynalazca – Paul Nipkow. Jego „teleskop elektryczny” (tzw. Tarcza Nipkowa), umożliwiająca przesyłanie obrazu na znaczne odległości, przyczyniła się do powstania pierwszych odbiorników telewizyjnych. By kultywować pamięć o tym wybitnym lęborczaninie, utworzono miejską ścieżkę turystyczną prowadzącą do miejsc związanych z życiem uczonego, a w jego rodzinnej kamienicy (obecnej siedzibie muzeum) – Gabinet Paula Nipkowa.