Położenie Sztumu

Miasto położone na Pojezierzu Iławskim między: Jeziorem Barlewiskim i Jeziorem Sztumskim, jest siedzibą gminy miejsko-wiejskiej i powiatu.

Nazwa i zapis

• Najstarszy zapis w formie Stumo pochodzi z 1234 r. z kroniki Piotra z Dusburga.
  Nazwa wywodzi się prawdopodobnie od założyciela osady pruskiej Alyem na terytorium Pomezanów.
• Gród znajdował się na wyspie otoczonej wodami ówczesnego Jeziora Białego.
• Po zdobyciu w 1236 r. grodu pruskiego, Krzyżacy zbudowali tu folwark, w 1270 r. wznieśli dwór zakonny, a w latach 1294-1295 obronny.
• Przy dworze powstała osada lokowana w 1294 r.

W polskie ręce miasto wraz z zamkiem trafiło w połowie XV wieku. Główną turystyczną atrakcją Sztumu są zachowane fragmenty krzyżackiego zamku i średniowiecznych murów miejskich. Przy zamku działa bractwo rycerskie, a zamkowy dziedziniec służy także organizacji plenerów malarskich.

Miejska część Sztumu to głównie zabytki XIX-wieczne.

Zabytki w Sztumie

Warte uwagi są:

• dawny kościół protestancki – powstał w miejscu dawnego ratusza, W 1971 r. kościół przejęła parafia pw. św. Anny i rozpoczęła prace remontowe. Na wieży naprawiono układ zegarowy i zainstalowano kuranty. Wyremontowany obiekt pełni rolę placówki kulturalnej jako Centrum Kultury Chrześcijańskiej
• Kościół św. Anny – erygowany w 1416 r. W XVI w. kościół użytkowali protestanci, później katolicy, w czasie wojen szwedzkich – ponownie protestanci. Była to gotycka świątynia jednonawowa na rzucie prostokąta, z zakrystią od strony płn. W latach 1899-1900 świątynię przebudowano.
  Na starych fundamentach postawiono nowy ceglany kościół w stylu neogotyckim.
• dawny kościół ewangelicki – obecna siedziba Centrum Kultury Chrześcijańskiej
• wieża ciśnień z 1911 r.
• Swoistą sztumską atrakcją jest organizowany w mieście Ogólnopolski Przegląd Sztuki Więziennej, związany z funkcjonującym w Sztumie od początku XX wieku więzienia.

Kościół św. Anny

• elementy gotyckie
• rokokowe chrzcielnica
• ambona i konfesjonały z XVIII w., zachowały się w zachodniej części budowli
• przy wejściu na chór znajduje się dzwon z 1502 r.
• cennymi zabytkami są również stalle późnorenesansowe i barokowe, gotycka monstrancja oraz Grupa Ukrzyżowania na belce tęczowej
• pod chórem jest płyta nagrobna wojewody malborskiego i starosty sztumskiego Achacego Cemy (Cemmy, Czemy, właś. Zehmen), zmarłego w 1565 r.
• obok kościoła usytuowany jest cmentarz z zabytkowymi nagrobkami