Żukowski kościół poklasztorny jest najstarszym zabytkiem architektonicznym na Kaszubach, kryjącym wiele cennych dzieł sztuki z XIV-XVIII w. Największą wartość ma późnogotycki ołtarz z tzw. szkoły antwerpskiej.
Gotycki kościół Wniebowzięcia NMP został wybudowany w poł. XIV w. głównie na potrzeby zakonnic, gdyż mieszkańcy Żukowa i okolic uczęszczali do kościoła parafialnego. Oba obiekty przetrwały wojny światowe bez większych uszkodzeń. Żukowska świątynia to prawdziwy skarbiez dzieł sztuki z czasów I Rzeczypospolitej.
Najcenniejszym obiektem jest ołtarz antwerpski z XVI w. oraz ołtarz główny, z obrazem Wniebowzięcia N.M.P. z warsztatu wybitnego gdańskiego malarza Hermana Hana, który pochodzi z I poł. XVII w. Najstarszym zabytkiem kościoła jest krzyż wiszący nad wejściem do zakrystii, który pochodzi z końca XIV wieku.
W kościele znajduje się gotycka rzeźba Matki Boskiej z Dzieciątkiem, a w kaplicy obok zakrystii alabastrowa płaskorzeźba Pokłon Trzech Króli. Zabytki barokowe: niebiesko polichromowana tęcza, ambona, konfesjonały, wspaniała balustrada chóru i wiele innych detali wyposażenia łącznie z architekturą obiektu stawiają żukowski kościół poklasztorny w rzędzie najcenniejszych zabytków Pomorza.
Prócz klasztoru, folwarku, młyna i papierni nad Radunią siostry przez wieki prowadziły w tym miejscu szkołę, do której uczęszczały szlachcianki i córki gdańskich partycjuszy. To właśnie dzięki nim Żukowo uchodzi za kolebkę haftu kaszubskiego.
Kościół poklasztorny pochodzi z XIII- XIV w. i jest najstarszym obiektem sakralnym na Kaszubach. Do najcenniejszych zabytków tej wspaniałej świątyni należą:
- Ołtarz główny – późnorenesansowy, złocony, trzykondygnacyjny z rzeźbionego drewna polichromowanego. W części centralnej obraz pochodzący z pracowni Hermana Hana, przedstawia Wniebowzięcie Najświętszej Maryi Panny – patronki kościoła.
- Tryptyk Antwerpski – ołtarz datowany na lata 1515-1525, późnogotycki należący do typu tzw. „ołtarzy antwerpskich” odznaczających się niezwykłym bogactwem rzeźbionych figurek.
- Chrzcielnica barokowa z drugiej połowy XVII wieku, wykonana z polichromowanego i złoconego drewna,
- Barokowy ołtarz Św. Norberta – ołtarz boczny z XVIII wieku, z lewej strony głównego ołtarza. Wykonano go z polichromowanego i złoconego drewna w zielonej, beżowej i różowawej kolorystyce
- Gotycki krucyfiks Gotycka – polichromowana rzeźba ukrzyżowanego Chrystusa z około 1360 roku
- Ołtarz Madonny – barokowy boczny ołtarz pierwotnie wykonany w I poł. XVII w., powiększony w I poł. XVIII w.
- Obraz upamiętniający zamordowane Norbertanki – malowidło na południowej ścianie przedstawia siostry zakonne, które zostały zamordowane przez pogańskich Prusów podczas napadu w 1224 roku.
- Barokowa ambona i empora zakonnic.
Trochę historii...
Staraniem księcia gdańskiego Mściwoja I i jego żony Zwinisławy został wydany akt fundacyjny dla norbertanek, nadający im początkowo cztery wsie. Przypuszczalnie budowę klasztoru w Żukowie rozpoczęto w 1212 roku, niebawem przybyły tu pierwsze zakonnice. Odtąd rozwój wsi ściśle związany był z przyklasztornym folwarkiem.
Klasztor od swych początków prowadził szkołę żeńską dla córek patrycjuszy gdańskich. W szkole uczono szycia, robót ręcznych, haftowania szat liturgicznych, a także kaszubskiego haftu ludowego dziś zwanego „szkołą żukowską”, w której to postaci wzory tego haftu przetrwały do obecnych czasów. Reguła sióstr zakonnych była surowa, obowiązywały je ścisłe posty.
Norbertanki żukowskie posiadały przez wieki liczne posiadłości ziemskie (władały kilkunastoma majątkami i folwarkami), posiadały prawo do połowu ryb na Jeziorach Raduńskich, a w skład ich majątku wchodziły m.in. browar, tartak, cegielnia, młyny. Wojny w XVII i XVIII wieku ponownie zniszczyły Żukowo. Zarządzenia pruskie z 1810r. i 1815r. skazały konwent żukowski na wymarcie, zakazano bowiem prowadzenia nowicjatu, przyjmowania nowych sióstr i wyboru przeoryszy.
Klasztor istniał do połowy XIX wieku. Kasacji klasztoru dokonał w imieniu rządu pruskiego w 1834r. landrat kartuski Stein. Dziesięć sióstr pozostawiono na dożywociu. Ostatnia siostra zakonna Agnieszka Bojanowska zmarła w 1862 roku mając 81 lat, to ona prowadziła do końca kronikę zakonną i przekazała wiejskim hafciarkom kunszt haftowania, legendy i opowieści z życia klasztoru.
