Od Gwiazdora do pasterki. Boże Narodzenie na Żuławach, Kaszubach i Kociewiu

Wesoła grupa kolędników z Gwiazdorem w masce z cielęcej skóry, wyczekiwanie pierwszej gwiazdki, 12 potraw na wigilijnym stole... Boże Narodzenie i oczekiwanie poprzedzające ten wyjątkowy w roku moment, to czas rytuałów i zwyczajów, które na Kaszubach, Kociewiu i Żuławach kultywowane są z niezwykłą starannością i oddaniem.

Kulig zimowy w Pomorskim, fot. Pomorskie Travel

Kulig zimowy w Pomorskim, fot. Pomorskie Travel

Kaszuby zimą, fot. Pomorskie Travel/M. Ochocki

Kaszuby zimą, fot. Pomorskie Travel/M. Ochocki

Wielkie oczekiwanie na święta Bożego Narodzenia poprzedza wyjątkowy okres Adwentu – z łaciny nadejścia. To czas, gdy rolnicy odchodzą od swoich zajęć, kobiety nie drą pierza i nie przędą lnu, za to całe rodziny przygotowują się do powitania na świecie Syna Bożego. W tym czasie na Żuławach odbywało się świniobicie i niezwykle pieczołowite przygotowanie tradycyjnych potraw. W żuławskiej kuchni pachniały kulki piernikowe i cukrowe albo pieczone pączki z rodzynkami. Na Kaszubach w garze bulgotała zupa brzodowa, a na Kociewiu łakomczuchy czekały na nadziewanego grzybami śledzia.

Adwent to również czas modlitwy, wyciszenia, śpiewania pastorałek i wygrywania kolęd na burczybasie. To instrument powstały z beczki, której dno pokrywa skóra zwierzęca, a z otworu wystaje koński ogon. Grają na nim brentopi, propagatorzy kaszubskich kolęd. Pieśni chwalące nowonarodzonego Chrystusa rozbrzmiewają w żuławskich czy kociewskich domach do dziś, choć coraz częściej w nowocześniejszych aranżacjach.

Zwyczaje świąteczne, fot. Pomorskie Travel/M. Ochocki

Zwyczaje świąteczne, fot. Pomorskie Travel/M. Ochocki

Gwiazdor rozdaje prezenty

Kaszubskie dzieci nie znały św. Mikołaja. 6 grudnia z utęsknieniem wyczekiwały za to Gwiazdora. To tajemnicza, wcale nie młoda postać odziana w kożuch przepasany słomianym pasem. W dłoniach Gwiazdor dzierżył korbacz, czyli bat, na głowie miał czapkę, a na nogach skorznie, czyli kalosze. Twarz zasłaniał maską wykonaną z cielęcej skóry. Gwiazdor, podobnie jak św. Mikołaj, przynosi dzieciom prezenty. Oczywiście tylko tym grzecznym! Te nieposłuszne od Gwiazdora otrzymywały rózgę.

Zwyczaje świąteczne, fot. Pomorskie Travel/M. Ochocki

Zwyczaje świąteczne, fot. Pomorskie Travel/M. Ochocki

Radośni kolędnicy

Czas Adwentu to radosne pochody kolędników. Żuławy, Kaszuby, Kociewie – wszędzie tam, począwszy od 8 grudnia, tj. od Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny, spotkać można było (i nadal można!) gwiazdorów, gwiazdki, gwiazduchów i gwiżdży. To oni dowodzą wesołej gromadzie przebierańców – od zwierząt takich jak koza, kozioł, bocian, byk czy niedźwiedź po biblijne anioły i diabły. Pochód zawsze zamykała śmierć z charakterystyczną kosą. W towarzystwie muzykantów wędrują od domu do domu, od zagrody do zagrody tańcząc, śpiewając i płatając figle. Radosny pochód zaglądał do każdego domostwa, a takie odwiedziny zapewniały pomyślność w nadchodzącym roku. Oczywiście nie robili tego za darmo. W zamian liczono na skromny datek lub świąteczny smakołyk.

Zwyczaje świąteczne, fot. Pomorskie Travel/M. Ochocki

Zwyczaje świąteczne, fot. Pomorskie Travel/M. Ochocki

Wigilijna wieczerza

Czas Adwentu wieńczy Wigilia Bożego Narodzenia. Wieczerza wigilijna 24 grudnia to wyjątkowa uroczystość w każdym kaszubskim, żuławskim i kociewskim domu. Odświętnie przybrany stół z siankiem pod obrusem przypomina o żłóbku, w którym Maryja złożyła Jezusa Chrystusa i jest zapowiedzią bogactwa przyszłorocznych plonów. Gospodarz nie może zapomnieć o rozpalonym kominku – nowonarodzone dziecię musi się ogrzać!  Z kolei puste miejsce przy stole to zaproszenie dla studzonego wędrowca, który w każdej chwili może zapukać do drzwi.

Na wigilijnym stole pojawia się 12 tradycyjnych potraw. Wśród nich przede wszystkim ryby, kluski z makiem, kapusta z grzybami, barszcz i zupa grzybowa. To dania bezmięsne, ponieważ post przestaje obowiązywać dopiero 25 grudnia, w pierwszym dniu świąt Bożego Narodzenia.

Gdy na niebie pojawi się pierwsza gwiazdka, najbliżsi dzielą się opłatkiem składając sobie życzenia na znak chrześcijańskiej jedności. To nawiązanie do XVIII-wiecznych podpłomyków, które na Kaszubach pieczone były bez zakwasu z niewielkim dodatkiem soli i stanowiły główny dodatek do słonego śledzia. Następuje wspólne kolędowanie: „Cëchô noc”, „Gwiôzdeczko, Biżaha”, „Jezusku”, „Wesoła nowina” – to najpopularniejsze pieśni świąteczne śpiewane w kaszubskich domach.

 

W pobliżu

Ulubione

Niestety, nie masz jeszcze dodanych, ulubionych pozycji.

Klikając w ikonę serca dodasz pozycję do ulubionych.

Niestety, nie masz jeszcze dodanych, ulubionych pozycji

Odkryj

Gastronomia

Noclegi