Okolice Wiela i Karsina, Brus, Leśna i Swornegaci od wieków znane są jako Zabory, czyli ziemia leżąca za borami, widzianymi od strony Tucholi. Ziemia jest tu nieco żyźniejsza, bo wytworzona na glinach wysoczyzny morenowej, która jak wyspa tonie w morzu piasku i porastających ją sosnowych lasów.
Stolica Zaborów
Centrum tej krainy stanowią Brusy. Mimo, że oficjalnie stały się miastem w 1988 roku, małomiasteczkowa zabudowa pokazuje, że od dawna był to ważny ośrodek handlu na trakcie z Kościerzyny do Chojnic. Wiele budynków przy brukowanej, głównej ulicy należała do żydowskich mieszkańców, których było tu wyjątkowo dużo jak na kaszubskie wioski. Nad miasteczkiem dominuje olbrzymi dwuwieżowy ceglany kościół pw. Wszystkich Świętych, z monumentalnym wnętrzem. Miejscowość słynie z przetwórstwa runa leśnego. Koniecznie trzeba jako pamiątkę je zakupić, chociażby w sklepie Stefana Skwierawskiego przy ulicy Szkolnej 28.
Zabory, fot. P. Kowalewski
U kaszubskiego filozofa
W części Brus o nazwie Jaglie mieści się dom i zagroda wybitnego kaszubskiego twórcy ludowego, Józefa Chełmowskiego (1934-2013). Mimo, że największa kolekcja jego prac zgromadzona jest w Muzeum Zachodniokaszubskim w Bytowie, to w obejściu pełno jest dzieł malarskich i rzeźbiarskich, w których pokazuje swoją własną wizję świata i filozofię. Tuż obok zagrody Chełmowskiego stoi Chata Kaszubska, która jest punktem informacji, biblioteką i regionalnym muzeum.
Brusy Jaglie - Galeria J.Chełmowskiego, fot. S. Nitka / Pomorskie Travel
Brusy Jaglie - Galeria J.Chełmowskiego, fot. S. Nitka / Pomorskie Travel
Leśno
Na położoną dziesięć kilometrów na północ od Brus wsią Leśno również dominuje wieża kościoła, najwyższa drewniana dzwonnica kościelna w Polsce. Według tradycji świątynię ufundowała królowa Polski Maria Ludwika Gonzaga około 1650 roku. Warto zwrócić uwagę na niezwykle piękne wnętrze wiejskiego kościoła. Na południe od Leśna napotkamy na jedno z sześciu na całym Pomorzu stanowisk kręgów kamiennych i kurhanów, związanych z plemieniem Gotów.
Zabory, fot. P. Kowalewski
W dolinę Kulawy
Ze wsi można rozpocząć spływ kajakowy rzeką Młosiną i Zbrzycą, znakomicie nadający się dla początkujących. Doprowadza nas on do wsi Laska, do serca Zaborskiego Parku Krajobrazowego. Można tu zanocować na polu biwakowym nad rzeką Zbrzycą. Okoliczne lasy świetnie nadają się na różne formy wypoczynku. My proponujemy około czterogodzinny spacer ścieżką przyrodniczą w Dolinie Kulawy. Miejscami wędruje się tu po drewnianych kładkach, żeby ułatwić wędrówkę wśród niezwykłych siedlisk.
