Powiśle od 1772 do 1945 r. było częścią państwa prusko-niemieckiego i pomimo dekad przynależności tych ziem do obcego państwa znajdowały się tu oazy polskości za sprawą szeregu działaczy polonijnych. Współcześnie warto wybrać się w podróż po tych miejscach.
Polskość była kultywowana głównie przez kościół katolicki, gdzie w dobie zaborów miejscowi księża głosili słowo Boże w rodzimym języku mieszkańców Powiśla. Również polskość pielęgnowała miejscowa szlachta skupiona wokół rodziny Sierakowskich i Donimirskich. To oni wspierali powstania narodowe, zakładali organizacje patriotyczne oraz gościli wybitnych przedstawicieli polskiej kultury i nauki. Odwiedzając Powiśle warto odwiedzić miejscowości, gdzie zlokalizowane są dawne siedziby polskich ziemian działających na rzecz polskości w XIX i XX w.
![Powiśle, fot. K. Zdziennicki](https://pomorskie.travel/wp-content/uploads/2023/12/Powisle-Fo.-K-540x360.jpg)
Powiśle, fot. K. Zdziennicki
![Powiśle, fot. K. Zdziennicki](https://pomorskie.travel/wp-content/uploads/2023/12/Powisle-fot.-K.-Zdziennicki-e1703238000686-540x360.jpg)
Powiśle, fot. K. Zdziennicki
Pomorskie Soplicowo
Przede wszystkim podróż należy rozpocząć od Waplewa Wielkiego, gdzie w pałacu rodziny Sierakowskich zlokalizowane jest Muzeum Tradycji Szlacheckiej, a zarazem Pomorski Ośrodek Kontaktów z Polonią. Odwiedzając muzeum można zobaczyć szereg pamiątek świadczących o polskości właścicieli oraz o wyjątkowych gościach. A Waplewo Wielkie odwiedzili m.in. Fryderyk Chopin, Oskar Kolberg, Jan Matejko oraz Stefan Żeromski i Jan Kasprowicz. To wyjątkowe miejsce na mapie Powiśla zyskało miano pomorskiego Soplicowa.
![Powiśle, Waplewo Wielkie, fot. K. Zdziennicki](https://pomorskie.travel/wp-content/uploads/2023/12/Powisle-fot.-K.-Zdziennicki-2-e1703237648277-540x360.jpg)
Powiśle, Waplewo Wielkie, fot. K. Zdziennicki
![Powiśle, fot. K. Zdziennicki](https://pomorskie.travel/wp-content/uploads/2023/12/Powisle-fot.-K.-Zdziennicki-1-540x360.jpg)
Powiśle, fot. K. Zdziennicki
Wokół dworów rodziny Donimirskich
Wprawdzie nieco mniej okazałe dwory należące do rodziny Donimirskich również zaliczają się do czołowych atrakcji Powiśla. Rodzina ta w swoim posiadaniu miała kilka majątków. Do dziś zachowały się dwory w Czerninie, Ramzach Małych i Zajezierzu, a także czekający na renowację obiekt w Telkwicach. Niestety w listopadzie 2023 r. spłonął odnowiony dworek w Cygusach. Miejsca te podobnie jak Waplewo Wielkie za sprawą właścicieli były niemym świadkiem działań polonijnych.
Kościoły będące ostoją polskości
Pamiętające czasy krzyżackie świątynie w czasach prusko-niemieckich stanowiły ostoję polskości. Do takich obiektów należy zaliczyć wiejskie kościoły m.in. w Starym Targu, Tychnowach, Straszewie, czy Postolinie. To z zachowanych do dziś ambon niektórzy kapłani głosili słowa krzepiące patriotyzm mieszkańców Powiśla. Wśród nich był m.in. bł. ks. Władysław Demski.
![Piekło, szkoła, fot. K. Zdziennicki](https://pomorskie.travel/wp-content/uploads/2023/12/Pieklo-szkola-e1703240118151-1110x670.jpg)
Piekło, szkoła, fot. K. Zdziennicki