Czy wiecie, że w miejscu gdzie obecnie znajduje się boisko Szkoły Podstawowej nr 2 w Nowym Dworze Gdańskim przy ul. Bolesława Chrobrego stały dwie niezwykle istotne z punktu historii stolicy Żuław budowle. Mowa o znajdującym się w herbie miasta zamku, a po jego zniszczeniu kościele ewangelickim.
Loitzowie i ich zamek
W połowie XVI w. wiele z żuławskich wsi w okolicach Nowego Dworu Gdańskiego znajdowało się w rękach kupiecko-bankierskiej rodziny Loitzów. To właśnie oni zdecydowali o budowie na wyspie, w rozwidleniu rzeki Tugi zamku. Dał on początek historii dzisiejszej stolicy Żuław Wiślanych.
Zamek znajdował się w rękach Loitzów zaledwie przez kilka lat. Po ich bankructwie trafił kolejno do przedstawicieli rodzin: Wejherów, Jacobsenów, Gembickich i Sobieskich. Częste zmiany nie sprzyjały kondycji budowli. Zalesie kilkanaście lat po przejęci miasta przez zamek był już tak zniszczony, że zdecydowano się na jego rozebranie. Pomimo, że budowla znikła z przestrzeni miejskiej, nie oznaczało to jednak, że nie funkcjonowała w świadomości mieszkańców. W latach 90-tych XIX w. gdy miasto otrzymało herb, na tarczy umieszczono wizerunek zamku Loitzów. Podobnie jest i dzisiaj.
Nowy Dwór Gdański, fot. Ł. Kępski
Trzeba jednak zauważyć, że zarówno przedwojenny herb, jak i obecny znacząco różnią się od wyglądu pierwotnej budowli. Loitzowie najprawdopodobniej wznieśli swój zamek w stylu pallazo in fortezza. Obok zamku ulokowane były budynki gospodarcze. W jego wnętrzu miała zaś znajdować się niewielkich rozmiarów kaplica.
Nowy Dwór Gdański, ulica Chrobrego, fot. Archiwum Klubu Nowodworskiego
Kościół
Najprawdopodobniej to właśnie ona po przyjęciu miasta przez Prusy mogła być wykorzystywana jako świątynia ewangelicka. Zły stan i rosnące potrzemy wspólnoty protestanckiej skłoniły władze ówczesnego Tiegenhofu do budowy kościoła. Wzniesiony on został na fundamentach dawnego zamku w latach 1831-1833. Budowlę początkowo zaprojektował jeden z najwybitniejszych architektów tamtych czasów Karl Friedrich Schinkel. Jego projekt okazał się zbyt kosztowny i przyjęto rozwiązanie zaproponowane przez Cala Ferdinanda von Bussego.
Pierwsza świątynia w mieście była wykonana w konstrukcji ryglowej, a jej charakterystyczna wieża przez wiele lat stanowiła istotny element krajobrazu kulturowego miasta nad Tugą.
Kościół rozebrany został po II wojnie światowej, a na jego miejscu znajduje się obecnie boisko szkolne.
Nowy Dwór Gdański, boisko w miejscu zamku, fot. Ł. Kępski
Przeczytaj też
- Cerkiew pw. św. Mikołaja w Żelichowie -Pomorskie nioczywiste
- Lubieszewo żuławskie Detroit – Pomorskie nioczywiste
Autor: Łukasz Kępski
