Park Narodowy Bory Tucholskie (szlaki turystyczne)

Jedną z najpopularniejszych tras pieszych w tych okolicach jest oznakowany na czerwono Szlak Kaszubski im. Juliana Rydzkowskiego, rozpoczynający się w Chojnicach i liczący łącznie 59 kilometrów. Odcinek szlaku zawarty w granicach administracyjnych Parku Narodowego Bory Tucholskie to ok. 10 kilometrów, rozpoczynające się w Bachorzu nad jeziorem Charzykowskim. Nazwa tej osady wywodzi się od słowa bachorze, oznaczającego moczar, bagno.

Zobacz także: Rezerwat Biosfery Bory Tucholskie: klejnot pomorskiej przyrody

Odnajdziemy tu kopię drewnianego krzyża, postawionego w 1812 r. przez legionistów polskich udających się z armią napoleońską pod Moskwę. Nasze kroki skierujemy do lasu, gdzie iść będziemy piaszczystą drogą. Miniemy stanowiska rzadkich roślin – widłaka spłaszczonego i zimoziołu północnego (reliktu z epoki polodowcowej). Następnie miniemy dystroficzne jezioro Kacze Oko, docierając do miejsca zwanego Stara Piła (Piła Młyn). Kiedyś istniała tu niewielka osada oraz tartak wodny, jednak największą uwagę przyciąga tu ok. 600-letni, odziany w gęste mchy dąb szypułkowy „Bartuś”, najsłynniejsze i najstarsze drzewo pomnikowe Parku, liczące 25 metrów wysokości.

Kolejnym punktem na szlaku jest jezioro Płęsno, przy którym przy odpowiedniej dozie szczęścia spotkać możemy mieszkające tu wydry lub lęgujące zimorodki. Dalej wędrować będziemy wzdłuż Strugi Siedmiu Jezior, natrafiając na jeziora Główka, Bełczak i Jeleń. Przy tym ostatnim znajduje się drewniana kładka oraz miejsce na odpoczynek. Po drodze możemy wypatrywać śladów działalności miejscowych bobrów. Kierując się cały czas na wschód wzdłuż brzegów dotrzemy do granicy Parku Narodowego “Bory Tucholskie” – dalsza część szlaku wiedzie już poza jego obszarem, przeprowadzając nas przez szereg kaszubskich wsi o bogatych tradycjach kulturowych i historycznych. Ostatni etap długiej wędrówki to wieś Wiele i okolice położonej na stokach Białej Góry Kalwarii Wielewskiej, składającej się z 23 obiektów (w tym 14 kaplic).

Park Narodowy Bory Tucholskie przecina również liczący aż 162 kilometry niebieski Szlak Brdy. Biegnie on razem z rzeką Brdą przez dwa województwa, mając swój początek w Bydgoszczy (kujawsko-pomorskie) i docierając do miejscowości Konarzyny (pomorskie). Wędrując tym szlakiem na teren Parku wkroczymy we wsi Męcikał. Brda doprowadzi nas do dwóch jezior – Kosobudno oraz Dybrzk, wokół których zobaczymy imponujące rozmiarem świerki, będące pomnikami przyrody. Idąc tym tropem dotrzemy do osady Drzewicz, by następnie, mijając jeziora Łąckie i Witoczno, dojść do popularnej wśród turystów wsi Swornegacie, słynącej ze swojej charakterystycznej nazwy. Jest to zbitka dwóch kaszubskich słów – „swora” to warkocz pleciony z korzeni sosnowych, wykorzystywany niegdyś do umacniania – „gacenia” – brzegów rzek.

W miejscowości warto odwiedzić neobarokowo-modernistyczny kościół parafialny pw. św. Barbary, a także Kaszubski Dom Rękodzieła Ludowego. Nasze dalsze kroki skierujemy na południe, idąc wzdłuż wschodniego brzegu.
W okolicach osady Owink wejdziemy do lasu, by dotrzeć do jeziora Płęsno. Park opuścimy w miejscowości Małe Swornegacie, malowniczo położnej na granicy trzech jezior – Charzykowskiego, Karsińskiego i Długiego.

Inna trasa o znaczeniu ponadregionalnym, obejmująca obszar Parku Narodowego Bory Tucholskie, to zielony Szlak Strugi Siedmiu Jezior. Cała długość szlaku to 48 kilometrów, z czego 22 przejdziemy na terenie Parku. Początek trasy to Charzykowy, miejscowość będąca kolebką polskiego żeglarstwa śródlądowego. To tutaj w czasach Zaborów powstało nierejestrowane Stowarzyszenie Przyjaciół Żeglarstwa, którego tradycje kultywuje się do dziś. Na teren Parku wejdziemy w okolicach Jeziora Niedźwiedziego. Podążając na północ dotrzemy do Wzgórza Siedmiu Dróg, zwanego również Hubertówką. Znajduje się tu pomnik św. Huberta z 1931 roku z płaskorzeźbą w kształcie 7-ramiennej gwiazdy, przedstawiającej historię świętego, któremu miał ukazać się jeleń z krzyżem pomiędzy porożem. Następnie, idąc wciąż na północ, miniemy lobeliowe jezioro Wielkie Gacno, by leśną piaszczystą drogą trafić na wydmę śródlądową, a zaraz potem do osady Bachorze.

W tym momencie nasza trasa łączy się z czerwonym Kaszubskim Szlakiem. Po ujrzeniu dębu Bartuś przy Starej Pile skierujemy się na trasę wzdłuż jezior należących do Strugi Siedmiu Jezior – Płęsna, Główki, Bełczaka i Jelenia. W okolicy jeziora Zielonego możemy pokusić się o odszukanie pomnika przyrody – stanowiska rzadkiej rośliny, zimoziołu północnego. Nasze dalsze kroki skierujemy na południe, gdzie naszym kolejnym celem będzie Jezioro Ostrowite – największe (280 hektarów) i najgłębsze (43 metry) spośród akwenów wewnątrz Parku. W strefie brzegowej występują tu rzadko spotykane zbiorowiska roślinne jak szuwara kłociowego i kłoci wiechowatej. Spotkać możemy tu również ptaki wodne, m.in. żurawie, kormorany czarne, perkozy dwuczube, tracze nurogęsi, czaple siwe i bąki. Końcowy etap „parkowego” odcinka szlaku wiedzie od Ostrowitego piaszczystą leśną drogą do wsi Klosnowo.

Na terenie Parku Narodowego Bory Tucholskie znajdują się również dwa szlaki łącznikowe – czarny (4,7 kilometra) rozpoczyna się w Drzewiczu, skąd pójdziemy przez aleję brzóz i mijając jezioro lobeliowe Nierybno, dotrzemy do miejsca dawnego wydobywania torfu, tzw. „pętli Lipnickiego”. Szlak kończy się w miejscu przecięcia z zielonym szlakiem „Strugi Siedmiu Jezior” oraz z czerwonym Kaszubskim Szlakiem Rydzkowskiego. Szlak żółty (1.5 km) łączy szlaki niebieski z czerwonym i zielonym, rozciągając się od jeziora Dybrzk do jeziora Jeleń.

Wszystkie wspomniane szlaki są niebywałymi atrakcjami Borów Tucholskich, które przyciągają coraz liczniejszą grupę turystów.