Czôrné a biôłé pióra, a jesz zdebło czerwionëch – tak òblokłi je nôbarżi pòpùlarny na Kaszëbach a Pòmòrzim gatënk dzãdzoła – wiôldżi dzãdzół. Czej wczasnym zymkã pùdzemë do lasu, mòżemë ùczëc jich tłëczenié w drzewa, całé serie. Nic nadzwëkòwégò. Chto bë nie wiedzôł, że to prawie dzãdzołë! Kò bôczëta – ptôchóm, jaczé normalno rôd sznëkrëją za òwadama, co żëją w òdzémkach, nijak nie jidze ò jestkù.

Czarne i białe pióra, a jeszcze trochę czerwonych – tak ubrany jest najbardziej popularny na Kaszubach i Pomorzu gatunek dzięcioła – dzięcioł duży. Kiedy wczesną wiosną wybierzemy się do lasu, możemy usłyszeć jego uderzanie w drzewa, całe serie. Nic nadzwyczajnego. Kto by nie wiedział, że to właśnie dzięcioły! Ale uważajcie – ptakom, jakie zazwyczaj chętnie szukają owadów żyjących w pniach, wcale nie chodzi o jedzenie.

Ò tim czasu drzewa robią za jich miłotną perkùsjã a notarialny akt òwładë. Grają a grają, bez co chcą jinym nôleżnikóm swòjégò gatënkù rzec: Jô tu jem, ten môl mô gòspòdëniã abò gòspòdarza, szukóm drëdżégò do pôrë. Taką mùzykã rëchtëją w lasu téż strzédny dzãdzół a dzãdzółk, ale tłëką mni, cëszi. Ni mają tak mòcnégò dzoba jak jich wiãkszi półbrat. Miast tegò spiéwają, chòc w przërównanim do jinëch ptôchów, jak skòwrónk abò drózd, jich arie to le krótczé piszczenié.

W tym czasie drzewa służą im jako miłosna orkiestra i notarialny akt własności. Grają i grają, chcąc w ten sposób powiedzieć innym przedstawicielom swojego gatunku: Ja tu jestem, to miejsce ma gospodynię albo gospodarza, szukam drugiego do paryTaką muzykę tworzą również dzięcioł średni czy dzięciołek, ale uderzają mniej, ciszej. Nie mają tak mocnego dzioba jak ich większy kuzyn. Zamiast tego śpiewają, chociaż w porównaniu do innych ptaków, jak skowronek czy drozd, ich arie to tylko krótkie piski.

Mòcny dzób wiôldżégò dzãdzoła je mù baro pòtrzébny, bò swòjégò jestkù szukô w cwiardëch chòjnach. Jegò mniészi krewny jinaczi. Dzobią w miãtczich strëpiałëch ólszkach, paplach, stôrëch dãbach. Kò prawie temù strzédnégò dzãdzoła a dzãdzółka mómë corôzka mni, bò lasów z taczima drzewama ùbiwô.

Mocny dziób dzięcioła dużego jest mu bardzo potrzebny, bo swojego pożywienia szuka w twardych sosnach. Jego mniejsi krewni inaczej. Dziobią w miękkich spróchniałych olchach, wierzbach, starych dębach. Właśnie dlatego dzięciołów średnich i dzięciołków mamy coraz mniej, bo lasów z takimi drzewami ubywa.

Zobacz także:

Tekst oryginalny, dłuższy prezentowany był na łamach „Pomeranii”.

• Kaszëbskô Mòwa, czyli opowieść o „Złowionym Życiu” po polsku i po kaszubsku
• Kaszëbskô Mòwa, czyli o języku kaszubskim słów kilka