Gdańsk jakiego nie znaliście – rowerowa wycieczka w nieznane

Stare Przedmieście to historyczna dzielnica Gdańska wchodząca dzisiaj w skład Śródmieścia. Niegdyś było to faktyczne przedmieście Głównego Miasta, oddzielone od niego fosą. Nazwa Przedmieście  zaczęła funkcjonować już w XV w. a w 1949 r. dodano określenie „Stare”. II wojna światowa niemal całkowicie zniszczyła tą część miasta jednak najważniejsze zabytki udało się ocalić. Zobacz jak dzisiaj wygląda dawne przedmieście wielkiego Gdańska i odkryj jego autentyczną zabudowę.

Wszystko zaczęło się od braci, czyli klasztorne dzieje w tysiącletnim mieście

Zwiedzanie rozpocznij od potężnego kościoła św. Trójcy, do którego łatwo dojedziesz z przystanku kolejki SKM Gdańsk Śródmieście. Czy wiesz, że to największa świątynia franciszkańska w Polsce? Zwróć uwagę na bogato zdobione szczyty korpusu głównego kościoła i sąsiedniej kaplicy św. Anny. To późnogotycka architektura najwyższych lotów. Wnętrze zachwyci Cię przestronnością. Odnajdziesz w nim wiele cennych dzieł sztuki sakralnej minionych epok od późnego gotyku począwszy.

Do kościoła przylega dawny budynek klasztorny, który mieści dzisiaj Muzeum Narodowe. Największym  skarbem jest tu tryptyk Hansa Memlinga z XV w. „Sąd Ostateczny” . To jedno z najcenniejszych dzieł w polskich zbiorach muzealnych a zarazem wybitny przykład malarstwa niderlandzkiego rangi światowej.

W pobliżu zespołu klasztornego odnajdziesz drugą z gotyckich świątyń tej dzielnicy Gdańska. To kościół św. Piotra i Pawła zwany farą Starego Przedmieścia. Imponuje wielkością, chociaż jest mniejszy niż jego franciszkański sąsiad. Jadąc wzdłuż północnej elewacji natkniesz się na tajemniczą bogato zdobioną, kamienną stelę. To ormiański chaczkar, który został w tym miejscu uroczyście odsłonięty w 2009 r. przez ówczesnego prezydenta Gdańska Pawła Adamowicza i ormiańskiego duchownego. Przykościelna uliczka nosi od tamtego czasu nazwę Zaułka Ormiańskiego.

Lastadia i gdańskie spichlerze

Udaj się teraz na teren dawnej Lastadii, czyli pierwszej gdańskiej stoczni wzmiankowanej już w XIV w. Dzisiaj nie ma już po niej śladu, ale przetrwała nazwa ulicy Lastadia. Zachowało się tu kilka starych kamienic oraz dwa okazałe XIX-wieczne budynki Naddyrekcji Poczty Królewskiej oraz Gimnazjum Miejskiego. W ostatnich latach zabytki odzyskały dawny blask.

Wzdłuż Podwala Przedmiejskiego dojedziesz do kolejnej dzielnicy Śródmieścia, Dolnego Miasta. Zanim to nastąpi, pokonasz most na Starej Motławie, z którego zobaczysz  widok na zachowane zabytkowe spichlerze. Warto uwiecznić to na pamiątkowym zdjęciu. W jednym ze spichlerzy mieści się oddział Muzeum Archeologicznego – Błękitny Baranek. To miejsce, w którym dowiesz się jak wyglądało życie w średniowiecznym Gdańsku i zobaczysz mnóstwo skarbów wykopanych podczas badań archeologicznych w tej części miasta. W niewielkiej sali kinowej obejrzysz film o… rekonstrukcji twarzy.

Gdańsk już od średniowiecza bogacił się na handlu morskim a nabrzeża Motławy obfitowały w okazałe spichlerze o wymyślnych nazwach, np.: Woli Łeb, Daleka Droga, Złota Sarna, Szara Gęś czy Wóz Ognisty.  W pierwszej połowie XVII wieku było ich ponad 300 a na początku XIX w. aż 359! Był to największy zespół magazynów portowych ówczesnej Europy. Nawet Amsterdam czy Hamburg nie dorównywały pod tym względem Gdańskowi.

Na wschodnim brzegu Motławy – Dolne Miasto i jego osobliwości

Kiedy miniesz kolejny most na Motławie i skręcisz w ul. Łąkową, znajdziesz się na Dolnym Mieście. To dzielnica, która zachowała sporo autentycznej zabudowy mieszkaniowej z XIX i XX w. w szczególności na ulicach: Chłodnej, Sempołowskiej, Szczyglej, Królikarnia, Śluza, Zielonej, Przyokopowej czy Wierzbowej.

Wspomniana ul. Łąkowa jest głównym ciągiem komunikacyjnym tej części miasta. Zwróć uwagę na najbardziej charakterystyczne obiekty, będą to: dawna siedziba spółki Gdański Monopol Tytoniowy z 1928 r. (nietypowa zaokrąglona fasada), zespół budynków dawnej fabryki karabinów (obecnie m.in. pracownie artystyczne i stylowa kawiarnia), neogotycki kościół pw. Niepokalanego Poczęcia NMP czy kompleks budynków dawnego szpitala wraz z dworem Uphagenów z 1800 r. (obecnie obiekt noclegowy).

Spotkania na szlaku, czyli cztery „Dziewice”, gorący chleb i samotna baszta

Dolne Miasto od południa otoczone było bastionami (to fortyfikacje w postaci wysokich nasypów ziemnych) oraz fosą. Udając się  teraz nad Opływ Motławy (to dawna fosa), będziesz mógł podziwiać panoramę Gdańska rozpościerającą się ze szczytu bastionu Żubr. U jego podnóża zobaczysz Kamienną Śluzę czyli unikalny zabytek hydrotechniki z XVII w. oraz relikty dawnego dworca kolejowego. Natomiast w wodach Opływu Motławy odnajdziesz „kąpiące” się Dziewice – taką oryginalną nazwę noszą kamienne wieżyczki, tkwiące niedostępnie na pozostałościach dawnej grobli.

Kawałek dalej miniesz renesansową Bramę Nizinną i ponownie znajdziesz się na Starym Przedmieściu. Przy ul. Dolna Brama odwiedź niepozorną piekarnię Ryszarda Majchrowskiego, która działa tu od 1973 r. Bez trudu odszukasz to miejsce bowiem zapach wypieków rozchodzi się po całej okolicy. Takiego pieczywa nikt już w Gdańsku nie produkuje.

Na pobliskim Placu Wałowym zobaczysz XVII-wieczną Małą Zbrojownię. W porównaniu ze słynną i wytworną Zbrojownią na Głównym Mieście wygląda raczej skromnie aczkolwiek nie brak jej uroku. Biała Baszta, która samotnie stoi w centralnym miejscu skrzyżowania to element średniowiecznych umocnień Gdańska. Pozostałości renesansowych i późnogotyckich fortyfikacji znajdziesz też w rejonie parkingu kubaturowego. Niegdyś były tu potężne bastiony, podobne do tych jakie widziałeś nad Opływem Motławy. Dzisiaj dawne kazamaty wkomponowane zostały w wielopoziomowy parking samochodowy. Budynek z żółtej cegły przypominający architekturą zamek to dawne koszary Wiebego, natomiast ceglany gmach sąsiadujący z Białą Basztą i Małą Zbrojownią to dawne Gimnazjum Polskie, które stanowiło w okresie międzywojennym prawdziwy „bastion polskości”. Oba budynki należą dzisiaj do Urzędu Marszałkowskiego.

Gdańsk Orunia – dzielnica z niebanalną przeszłością

Do Oruni dojedziesz koroną wału przeciwpowodziowego wzdłuż Kanału Raduni (czy wiesz, że kanał ma prawie 700 lat i wybudowali go Krzyżacy?) Po drodze masz okazję zobaczyć kilka bardzo ciekawych miejsc. Niedaleko od Śródmieścia, na zboczach niewielkiego lasku, odkryjesz pozostałości dawnego cmentarza żydowskiego. Założony został w XVI lub na początku XVII w. i zaliczany jest do najstarszych kirkutów w Polsce. Zobaczysz tu blisko 500 macew i neoromański ohel czyli żydowski grobowiec.

Nieco dalej nad samym kanałem miniesz rokokowy kościół św. Ignacego. To jedna z nielicznych gdańskich świątyń, która bez większego uszczerbku przetrwała II wojnę światową. Przed wiekami przy kościele funkcjonowało wielce szacowne kolegium jezuickie, do którego uczęszczał twórca naszego hymnu narodowego Józef Wybicki.

Park Oruński, do którego po chwili dojedziesz to jedno z ulubionych miejsc spacerowych mieszkańców Gdańska. Nie jest tak znany jak jego odpowiednik w Oliwie ale po przeprowadzonej kilka lat temu rewitalizacji odzyskał dawną świetność sprzed wieków. Dorodny drzewostan, malownicze stawy i szumiący Potok Oruński zapewnią Ci odpowiednią atmosferę do odpoczynku.

Na szlaku cudów hydrotechniki

Na wysokim wzniesieniu w sąsiedztwie parku warto zwiedzić nieoczywisty zabytek – dawny zbiornik wody Stara Orunia, wybudowany w 1869 r. Obecnie jest to jeden  z przystanków na Gdańskim Szlaku Wodociągowym.

Było to pierwsze w Gdańsku ujęcie wody pitnej, które nowoczesnymi wodociągami dostarczane było do domów gdańszczan. Wówczas był to absolutny cud techniki i jedno z pierwszych tego typu rozwiązań w Europie.

Po wejściu do rezerwuaru czeka Cię nie lada zaskoczenie. Znajdziesz się w ogromnym pomieszczeniu wypełnionym wodą, obfitującym w niezliczoną ilość łuków i arkad. Spokojnie, nie musisz płynąć, będziesz poruszać się po specjalnych, ażurowych kładkach. Wejście do zbiornika odbywa się wyłącznie z przewodnikiem a zwiedzanie należy wcześniej umówić telefonicznie lub kupić bilet przez stronę internetową https://szlak.gda.pl/ .

Zwróć uwagę na czas otwarcie zbiornika, bowiem przez większość roku jest on domem nietoperzy i nie jest wówczas dostępny. To jedno z największych i najbardziej wartościowych siedlisk tych zwierząt w Polsce północnej.

Teren na którym znajduje się oruński rezerwuar to doskonały punkt widokowy na część Gdańska i Żuławy. Z Parku Oruńskiego dostaniesz się tu pieszo wspinając się w kierunku południowym na Górę Pięciu Braci. Rower musisz jednak zostawić w parku a stojaki znajdziesz przy budynku dworu na terenie placu zabaw dla dzieci. Możesz także dojechać do zbiornika rowerem, ale przygotuj się na spory wysiłek, gdyż droga zarówno przez park jak i ul. Nowiny prowadzi mocno pod górę.

Ostatnim akcentem wycieczki jest Stary Rynek Oruński. To historyczne serce dzielnicy, dlatego też najważniejszymi obiektami są tu odrestaurowany, neogotycki ratusz oraz kościół św. Jana Bosko. Natomiast w przytulnym budynku dawnej kuźni wypijesz doskonałą kawę.

Wybierz się też na inne wycieczki lub szlaki w tej okolicy:
Dolina Strzyży i okolice
Sopocko-oliwska pętla po TPK
Uzdrowiskowy City Break

Zapraszamy na nasze profile w serwisach:
Facebook
Komoot

Do pobrania