Jezioro powstało poprzez podniebienie poziomu morza i zalanie łąk, wbrew powszechnemu myśleniu nie było zatoką morską.Leży u ujścia rzeki Łeby. Posiada także połączenie kanałami z jeziorami Gardno i Sarbsko.
Jest największym jeziorem przybrzeżnym na polskim wybrzeżu i zarazem trzecim co do wielkości (po jeziorach Śniardwy i Mamry) akwenem w naszym kraju. Charakteryzuje sie różnymi stosunkami hydrologicznymi, ukształtowanymi w wyniku przewagi czynnika lądowego lub morskiego. Ma powierzchnię 7142 ha, długość 16,4 km a maksymalna głębokość to 6,3 m
Powierzchnia jeziora od 1941 roku zmniejszyła się o około 382 ha i współcześnie nadal ulega dalszemu ograniczeniu. Proces wypłacania zbiornika obserwowany jest na całym jego obszarze. W strefie przybrzeżnej przyczyn zjawiska należy upatrywać w osadzaniu się piasku nawiewanego z obszarów wydmowych Mierzei Łebskiej oraz w postępującym rozwoju szuwarów trzcinowych, rosnących w przybrzeżnych płyciznach i na podmokłych brzegach. Tworzą one wokół zbiornika pas o zmiennej szerokości od kilkunastu do prawie 400 metrów.
Również z dala od brzegu, z roku na rok obserwuje się wzrost powierzchni i liczby nowo utworzonych wysp szuwarowych, wynurzających się z toni wodnej. Woda w jeziorze jest eutroficzna (zasobna w składniki pokarmowe) i mało przezroczysta. Zanieczyszczenia przenoszone przez zasilające jezioro rzeki oraz dochodzące do niego ujścia rowów melioracyjnych sprawiają, iż wody tego akwenu zaliczane są zaledwie do III klasy czystości. Ze względu na zajmowaną powierzchnię oraz położenie w strefie oddziaływania wiatrów o znacznej sile (średnia prędkość 4,1 m/s) jezioro Łebsko podlega silnemu falowaniu.
Czytaj też Muzeum Słowińskiego Parku Narodowego w Czołpinie
Słowiński Park Narodowy – skarb natury na wyciągnięcie ręki
Podobnie jak w przypadku jeziora Gardno w czasie silnych sztormowych wiatrów wiejących od strony Bałtyku wody morskie mieszają się z wodami jeziora Łebsko. To okresowe zjawisko cofki, czyli wlewów słonawej wody morskiej przez ujściowy odcinek rzeki Łeby wywołuje niewielkie, zmienne zasolenie wód jeziornych oraz okresowe podniesienie lustra wody. Różnica zaledwie 10 cm w położeniu poziomów lustra wody Bałtyku i Łebska znacznie nasila ten proces. Miejscami zasolenie osiąga wartość 10 promili. Dno jeziora urozmaicone jest przez ciągnące się głębokie, równoleżnikowe rynny. Brzeg południowy przeważnie podmokły. Część przybrzeżna wód silnie zarośnięta szuwarami.
Ze względu na ochronę miejsc lęgowych ptactwa wodnego, udostępnione tylko jezioro wzdłuż wytyczonego szlaku. Na południowym brzegu wsie rybackie: Żarnowska, Gać, Izbica, Kluki, na północnym Rąbka.
Ochrona przyrody w okolicy jeziora
- Rezerwat Przyrody Bielice
- Rezerwat Przyrody Bory Torfowe
- Rezerwat Przyrody Ciemińskie i Żarnowskie Łęgi
- Rezerwat Przyrody Klukowe Buki
- Rezerwat Przyrody Klukowe Łęgi
- Rezerwat Przyrody zolszyna
- Obszar Ochrony Ściesłej Mierzeja
- Obszar Ochrony Ścisłej Moroszka
