Do niedawna Hel kojarzył się turystom z przepięknymi plażami, niepowtarzalnym klimatem oraz fokarium, dziś do tych atrybutów miejsca dochodzą jeszcze fortyfikacje, które przyciągają pasjonatów, ale także spacerowiczów którym słonecznych kąpieli już wystarczy i chcą pospacerować po nadmorskim lesie.
Zabytkowe bunkry, schrony, wieże kierowania ogniem, niemieckie stanowiska artyleryjskie, betonowe umocnienia oraz działa Rejonu Umocnionego Hel z roku na rok przyciągają coraz więcej turystów. Miłośników wycieczek po lesie w celu poszukania pozostałości było na tyle dużo, że powstał szlak pieszy, którym bez problemu dotrzemy do najciekawszych obiektów.
Hel w czasie II wojny światowej
Hel pozostał najdłużej broniącym się skrawkiem skrawkiem wolnej Polski, załoga skapitulowała dopiero 2 października. Do kart historii na trwałe wpisały się 32 dni obrony Helu, w tym:
- zatopienie największych okrętów – niszczyciela Wicher i stawiacza min Gryf w porcie helskim
- pojedynki artyleryjskie 31. Baterii im. Heliodora Laskowskiego dowodzonej przez kpt. Zbigniewa Przybyszewskiego
- wysadzenie latarni morskiej
Szlak zbudowany jest na zasadzie „kręgosłupa i ości”, a rozpoczyna się na dworcu kolejowym PKP, zaś kończy w okolicach helskiego cypla. Główna ścieżka, oznakowana kolorem niebieskim i tworzy niepełną pętlę o długości ok. 10 km, od niego zaś odchodzą krótsze trasy – „ości” – prowadzące do najważniejszych punktów. Dodatkową zaletą szlaku jest możliwość pokonania go zarówno pieszo, jak i na rowerze, trasa prowadzi głównie drogami gruntownymi i leśnymi.
Szlaki boczne oznaczono następująco:
- szlak czerwony (pieszy) – do obiektów fortyfikacji samego cypla Półwyspu Helskiego
- szlak żółty (pieszo-rowerowy) – do 21. baterii przeciwlotniczej
- szlak czarny (pieszy) – do pozostałości niemieckiej baterii przeciwlotniczej na plaży
- szlak pomarańczowy (pieszo-rowerowy) – do 33. baterii „Duńskiej”
- szlak brązowy (pieszy) – na wydmy ze stanowiskami baterii OPL
- szlak zielony (pieszo-rowerowy) – na Szwedzką Górkę
- szlak szary (pieszo-rowerowy) – do rzutni granatów
- szlak fioletowy – łączy się z głównym, możemy go wybrać, by skrócić trasę
Rozpoczynając wędrówkę od dworca PKP warto udać się ok 400 m w stronę Jastarni, wzdłuż drogi wylotowej, gdzie znajduje się jeden z najciekawszych obiektów na szlaku Muzeum Obrony Wybrzeża. Znajduje się ono na terenie największej na świecie, niemieckiej baterii artylerii nadbrzeżnej Schleswig Holstein. Niestety armata została wywieziona przez Niemców do Francji w 1940 r., jednak warto odwiedzić pomieszczenia bunkra, w którym znajdują się interesujące wystawy prezentujące życie w wojsku, pomoc medyczną na froncie, a także historię „32 dni obrony Helu w 1939 r.”
Ośrodek Oporu Jastarnia w Jastarni
Bateria Laskowskiego, fot. Pomorskie Travel/ M. Ochocki
Bateria Schleswig-Holstein, fot Pomorskie Travel/M. Ochocki
Dookoła baterii, w leśnej scenerii umiejscowiony został skansen artyleryjski na którym prezentowanych jest 12 dział związanych z historią Helu, miny, torpedy, bunkry wartownicze oraz różnorodny sprzęt wojskowy. Dodatkową atrakcją jest czynna kolejka wąskotorowa, którą dojedziemy do Muzeum Kolei Helskich. Tam w ogromnym żelbetonowym schronie, wykorzystywanym niegdyś jako magazyn amunicji, możemy zobaczyć ekspozycję opowiadającą o powstaniu i działalności helskich kolei. Z górnych kondygnacji wieży rozciąga się niepowtarzalna panorama na Zatokę Pucką.
Po zakończeniu zwiedzania głównej siedziby MOW warto przejść na drugą stronę ulicy, gdzie w lesie stoi 30-metrowa wieża kierowania ogniem baterii Schleswig Holstein kalibru 406 mm, z pancerną kopułą u szczytu.
Najważniejsze obiekty militarne okresu II Rzeczypospolitej znajdują się na samym cyplu, a odwiedzić je można poruszając się czerwoną ością szlaku – „Po fortyfikacjach cypla helskiego”. To właśnie na tej ścieżce będziemy mogli zobaczyć najsłynniejszą polską baterię z czasów II wojny światowej – Baterie im. Heliodora Laskowskiego, powojennych obiektów m.in.13 i 27 Bateria Artylerii Stałej, a także usytuowanych na brzegu morza czterech stanowisk ogniowych dział kalibru 100 mm 27 Baterii Artylerii Stałej, powstałych w 1956 r.
fortyfikacje, fot Pomorskie Travel/M. Ochocki
Główne elementy obiektów militarnych zaczynając od cypla:
- Bateria Cyplowa
- 27 BAS
- 3 BAS
- 21 Bateria Przeciwlotnicza
- Niemiecka Bateria Przeciwlotnicza
- 33 Bateria Duńska
- 22 dywizjon rakietowy OPL
- Szwedzka Górka
- 13 BAS
- 33 Bateria Grecka
- 34 Bateria Artylerii tzw. z „Gryfa”
- Muzeum Obrony Wybrzeża
Na przestrzeni ostatnich lat pracownikom Muzeum Obrony Wybrzeża oraz miłośnikom helskich fortyfikacji udaje się przejąć od wojska coraz więcej obiektów. Są one oczyszczane i przygotowywane tak, aby poruszający się szlakiem mogli swobodnie do nich dotrzeć. Szlak jest oznakowany, a na jego przebiegu ustawiono wiele tablic informacyjnych odnośnie obiektów. Dodatkowym atrybutem każdego poszukiwacza helskich militariów może być wydana mapa turystyczne „Fortyfikacje Półwyspu Helskiego”. To jak gotowi na poszukiwania bunkrów, schronów i stanowisk ogniowych w helskim lesie?
