Z kart histori

W 1823 r. władze pruskie dokonały kasaty zakonu, rok później Pelplin został stolicą diecezji chełmińskiej z seminarium duchownym mieszczącym się w dawnym klasztorze i biskupim Collegium Marianum, założonym w 1836 r. Prawa miejskie Pelplin otrzymał w 1931 r., jego główny kościół został podniesiony w 1965 r. do godności bazyliki mniejszej,sama miejscowość w 1992 r. stała się stolicą nowej diecezji pelplińskiej.

W odległości 2 km od centrum miasta znajduje się Góra Jana Pawła II, na której sprawował mszę św. papież Jan Paweł II, 6 czerwca 1999 r. podczas pielgrzymki do Polski. Pierwszą budowlą powstałą po przybyciu cystersów było oratorium na planie prostokąta (dziś kaplica pw. św. Krzyża).

Bazylika pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny

Budowa stanowiącej część dawnego opactwa cysterskiego, trójnawowej bazyliki, trwała od 1280 do 1320 r. Niezwykłej urody są sklepienia świątyni – gwiaździste, sieciowe i kryształowe.

Na wyposażenie kościoła składają się 23 ołtarze. Największych wrażeń dostarcza wysoki, sześciokondygnacyjny ołtarz gł., pochodzący z lat 1623-1640, z obrazami Hermanna Hahna „Koronacja NMP” i „Wizja św. Bernarda”.

Do najcenniejszych zabytków gotyckich kościoła należą stalle z poł. XV w. z bogatą ornamentyką roślinną, zoomorficzną i maswerkami. Na uwagę zasługują barokowa ambona z 1682 r. ze snycerką Macieja Schellera z Gniewu oraz barokowe organy z lat 1677-1679, wykonane przez Jana Jerzego Wolffa z Gdańska.

Pozostałością zespołu klasztornego są: wirydarz i krużganki z bogatym wyposażeniem, budynek bramny, w którym umieszczone jest Diecezjalne Centrum Informacji Turystycznej, młyn i spichlerz (dziś hotel) oraz inne budynki zagospodarowane przez Wyższe Seminarium Duchowne i liceum katolickie Collegium Marianum.

Muzeum Diecezjalne

Funkcjonuje od 1928 r., w swoich zbiorach posiada obszerną kolekcję średniowiecznych rzeźb, relikwiarzy, szat i naczyń liturgicznych oraz jedyny w Polsce egzemplarz Biblii Gutenberga, wydrukowany w Moguncji w latach 1452-1455.

Pałac Biskupi i Kościół pw. Bożego Ciała

Klasycystyczny pałac z 1837 r. oraz gotycki kościół z 1417 r. (pierwotnie kaplica Przed Bramą), który w 2. poł. XVII w. stał się kościołem parafialnym, można obejrzeć w ogrodach na terenie kompleksu pocysterskiego.

Świątynia posiada rokokowy wystrój, na który składają się: ołtarz gł.,ambony, chrzcielnica i balaski. Lewy ołtarz boczny pw. św. Aniołów z 1680 r. to dzieło Macieja Schollera z Gniewu, prawy ołtarz boczny pw. św. Rodziny – z obrazem Chrystusa Króla z XIX w. Na lewej ścianie kościoła – obraz ze szkoły Bartłomieja Strobla z Koronacją NMP.

Ogrody biskupie w Pelplinie

Założenie parkowe powstało wraz z Pałacem Biskupim wybudowanym w latach 1837-38. Jego zasadniczy układ zachował się do dziś – główna oś parkowego wnętrza przebiegała tak, jak obecnie, wiodąc na południe wzdłuż stawu między dwoma historycznymi alejami: grabową i lipowo-kasztanowcową.

Ta główna przestrzeń, oryginalnie parterowa – trawiasta i otwarta, po II wojnie światowej uzyskała nowe, ahistoryczne i nie zawsze szczęśliwe obsadzenia drzew i krzewów. Szczególnie liczne dęby czerwone powodują, że wnętrze parkowe straciło swoje walory otwartej przestrzeni – drzewa te zostaną przesadzone.

Głównym elementem dekoracyjnym Ogrodów, obecnie już nie istniejącym, była duża okrągła rabata kwiatowa tuż pod Pałacem – tzw. parter – widoczna na zdjęciu z 1905 roku. W okresie powojennym posadzono tu głównie gatunki iglaste o formach płożących, czy kulistych, nie współgrających z zabytkowym charakterem parku. Parter zostanie odtworzony zgodnie z ryciną, pokazującą identyczną rabatę we wzorniku kwietników ogrodowych W. Bielskiego z 1908 roku.

Podjazd pod Pałac od strony barokowych schodów, prowadzących do kamiennego mostku nad Wierzycą ma przywróconą dawną formę założenia.

Zobacz także: Pelplin i jego atrakcje (cz.1)