Czy wiecie, że w miejscu gdzie obecnie znajduje się boisko Szkoły Podstawowej nr 2 w Nowym Dworze Gdańskim przy ul. Bolesława Chrobrego stały dwie niezwykle istotne z punktu historii stolicy Żuław budowle. Mowa o znajdującym się w herbie miasta zamku, a po jego zniszczeniu kościele ewangelickim.
Loitzowie i ich zamek
W połowie XVI w. wiele z żuławskich wsi w okolicach Nowego Dworu Gdańskiego znajdowało się w rękach kupiecko-bankierskiej rodziny Loitzów. To właśnie oni zdecydowali o budowie na wyspie, w rozwidleniu rzeki Tugi zamku. Dał on początek historii dzisiejszej stolicy Żuław Wiślanych.
Zamek znajdował się w rękach Loitzów zaledwie przez kilka lat. Po ich bankructwie trafił kolejno do przedstawicieli rodzin: Wejherów, Jacobsenów, Gembickich i Sobieskich. Częste zmiany nie sprzyjały kondycji budowli. Zalesie kilkanaście lat po przejęci miasta przez zamek był już tak zniszczony, że zdecydowano się na jego rozebranie. Pomimo, że budowla znikła z przestrzeni miejskiej, nie oznaczało to jednak, że nie funkcjonowała w świadomości mieszkańców. W latach 90-tych XIX w. gdy miasto otrzymało herb, na tarczy umieszczono wizerunek zamku Loitzów. Podobnie jest i dzisiaj.
Trzeba jednak zauważyć, że zarówno przedwojenny herb, jak i obecny znacząco różnią się od wyglądu pierwotnej budowli. Loitzowie najprawdopodobniej wznieśli swój zamek w stylu pallazo in fortezza. Obok zamku ulokowane były budynki gospodarcze. W jego wnętrzu miała zaś znajdować się niewielkich rozmiarów kaplica.
Kościół
Najprawdopodobniej to właśnie ona po przyjęciu miasta przez Prusy mogła być wykorzystywana jako świątynia ewangelicka. Zły stan i rosnące potrzemy wspólnoty protestanckiej skłoniły władze ówczesnego Tiegenhofu do budowy kościoła. Wzniesiony on został na fundamentach dawnego zamku w latach 1831-1833. Budowlę początkowo zaprojektował jeden z najwybitniejszych architektów tamtych czasów Karl Friedrich Schinkel. Jego projekt okazał się zbyt kosztowny i przyjęto rozwiązanie zaproponowane przez Cala Ferdinanda von Bussego.
Pierwsza świątynia w mieście była wykonana w konstrukcji ryglowej, a jej charakterystyczna wieża przez wiele lat stanowiła istotny element krajobrazu kulturowego miasta nad Tugą.
Kościół rozebrany został po II wojnie światowej, a na jego miejscu znajduje się obecnie boisko szkolne.
Przeczytaj też
- Cerkiew pw. św. Mikołaja w Żelichowie -Pomorskie nioczywiste
- Lubieszewo żuławskie Detroit – Pomorskie nioczywiste
Autor: Łukasz Kępski