Kartuzy – stolica Kaszub?

Centralnym obiektem zespołu klasztornego, wybudowanego w latach późniejszych, była gotycka świątynia – obecnie Kolegiata z unikatowym dachem w kształcie wieka trumny, pochodzącym z epoki Baroku. Wokół zabudowań klasztornych na przestrzeni wieków rozwijała się osada, która z czasem stała się lokalnym ośrodkiem życia społecznego, politycznego, gospodarczego oraz kulturalnego.

Kartuzy otrzymały prawa miejskie w 1923 roku.

Kartuzy położone są nad czterema jeziorami: Karczemnym, Klasztornym Dużym, Klasztornym Małym i Mielenko.

Zabytki Kartuz

Kościół pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny

Kartuzję Paradisus Mariae (Raj Marii), powstałą dzięki prywatnej fundacji rycerskiej, usytuowano na przesmyku między jeziorami. Zakonnicy, zgodnie ze swoją regułą, mieszkali w oddzielnych domach, zwanych eremami. Mieli nakaz milczenia, a ich dewizą było „Memento mori” („Pamiętaj o śmierci”). Kościół  wraz z zabudowaniami gospodarczymi budowano w latach 1381-1403, gdy gospodarzami byli bracia kartuzi. Do dnia dzisiejszego przetrwała z niewielkimi zmianami. Dach zyskał kształt wieka trumny w trakcie przebudowy w latach 1731-1733.W XIX wieku miała miejsce kasata zakonu.

Do cennych zabytków dzisiejszej Kolegiaty należą:

• gotyckie wsporniki sklepienia oraz płyty nagrobne,
• centralne miejsce zajmuje późnorenesansowy ołtarz gł. Wniebowzięcia NMP z 1639 r.
• w prezbiterium stoi tron celebransa z 1677 r. ze wspaniałą snycerką wokół ołtarza rozpostarte są obicia ścienne ze złoconego XVII-wiecznego kurdybanu,
• z XVII w. pochodzą bogato rzeźbione barokowe stalle, ustawione wzdłuż płn. i płd. ściany nawy świątyni, na płd.-wsch. murze znajduje się zegar słoneczny z umieszczoną nad nim trupią czaszką i napisem „Memento mori” (1953).

Obok kościoła znajdują się: refektarz, obecnie sala wystawowa, erem, studnia oraz dawne budynki gospodarcze klasztoru. Kościół poklasztorny został podniesiony do rangi parafialnego w 1861, a od 1992 r. jest kolegiatą.

Muzeum Kaszubskie

Doskonałym źródłem wiedzy o kulturze kaszubskiej są bogate zbiory etnograficzne Muzeum Kaszubskiego w Kartuzach. Dużym zainteresowaniem odwiedzających Muzeum cieszą się śpiewane kaszubskie abecadło, czyli kaszubskie nuty, oraz ludowe instrumenty: burczybas i diabelskie skrzypce. Szczególną wartość kaszubskiej kultury stanowi język kaszubski, obecny w Kartuzach np. na tablicach z dwujęzyczną nazwą danej miejscowości.

Historia Muzeum sięga 1947 r., pierwszym kierownikiem i długoletnim kustoszem był Franciszek Treder. Prezentowane są zbiory etnograficzne (rolnictwo, rybołówstwo, gospodarstwo domowe, kaszubska ceramika i sztuka ludowa).

W XXw. w Kartuzach osiadł jeden z największych pisarzy kaszubskich  Aleksander Majkowski (pochowany na tutejszym cmentarzu) i tu narodziła się kaszubska organizacja, jaką było powołane w 1929 r. Zrzeszenie Regionalne Kaszubów.

Stąd wywodzi się Zespół Pieśni i Tańca KASZUBY z Kartuz. Zespół istnieje od 1946 r. i do dnia dzisiejszego jest propagatorem bogatego folkloru kaszubskiego.

Rynek

To serce miasta, przy którym znajdują się budynki z przełomu XIX i XX w. oraz odrestaurowana siedziba starostwa. Jest też dawny zbór ewangelicki, obecnie parafialny kościół pw. św. Kazimierza.

Kościół pw. św. Kazimierza

W 1842 r. władze pruskie udostępniły ewangelikom dawny refektarz klasztorny. W poł. lat 60. XIX w. luteranie nabyli ziemie przy projektowanym wówczas rynku. Tu wybudowali pastorówkę i w 1886 r. przystąpili do budowy kościoła. Z okazji 400 rocznicy urodzin Marcina Lutra, świątynię wybudowaną w 1887 r. nazwano Lutherkirsche. Po II wojnie światowej był to kościół filialny, a w 1983 r. erygowano obecną parafię.

Na sportowo

Turystyka wodna, rowerowa czy piesza na doskonale przygotowanych trasach – to oferta, której inni mogą Kartuzom pozazdrościć.

Centrum Sportów Wodnych i Promocji Regionu na Złotej Górze w Brodnicy Górnej z największą na Pomorzu sceną letnią wraz z amfiteatrem oraz stanicą żeglarską to wspaniałe miejsce wypoczynku i spędzania wolnego czasu. Jednym z wydarzeń, które odbywają się tam corocznie, jest Strawberry Picking Fest (Truskawkobranie), czyli tradycyjne weekendowe święto truskawek przyciągające tysiące turystów każdego roku na przełomie czerwca i lipca.

W Kartuzach warto także zasmakować szczególnego klimatu Kartuskiego Festiwalu Muzyki Organowej i Kameralnej, odbywającego się w lipcu i sierpniu w poklasztornej Kolegiacie. Turysta koniecznie powinien zajrzeć do Galerii Refektarz, cenionego miejsca wystaw sztuki.

Warto odwiedzić również Sianowo, dokładniej zaś znajdujące się tam Sanktuarium Matki Boskiej Sianowskiej. Ciekawym miejscem jest Strysza Buda z Kaszubskim Parkiem Miniatur.

Amatorów turystyki przyrodniczej Gmina Kartuzy zaprasza w Lasy Mirachowskie, które posiadają osiem rezerwatów przyrody. Będąc w Gminie Kartuzy, koniecznie trzeba również spróbować tradycyjnej, smacznej i zdrowej kuchni kaszubskiej, oczywiście nie martwiąc się dodatkowymi kaloriami – te łatwo można zgubić na Kartuskiej Pływalni „Nëczk”.