Bursztyn bałtycki, znany od wieków i ceniony za swoje walory estetyczne, kryje w sobie coś więcej niż tylko piękne, błyszczące bryłki. Często nazywane „złotem północy”, fragmenty bursztynu potrafią zawierać w sobie skarby, które są nieocenionym źródłem wiedzy o dawnych czasach. Mowa o inkluzjach – ciałach obcych, które zostały uwięzione w żywicy drzewnej miliony lat temu, a dziś stanowią doskonałe skamieniałości, zachowane w idealnym stanie trójwymiarowym.
Czym są inkluzje w bursztynie?
Inkluzje to wszelkie obiekty, które zostały uwięzione w bursztynie podczas jego formowania. Może to być wszystko, od roślin i zwierząt, przez pęcherzyki powietrza, aż po krople wody. Te naturalne „pułapki” działają jak kapsuły czasu, przechowując ślady życia sprzed milionów lat w praktycznie nienaruszonej formie. Większość inkluzji to szczątki organizmów, takich jak owady, pajęczaki, a rzadziej – kręgowce, jak jaszczurki czy małe ptaki. Ich obecność pozwala na rekonstrukcję dawnych ekosystemów, gdzie kiedyś rosły drzewa wydzielające żywicę.
Proces powstawania inkluzji
Inkluzje powstają, gdy żywica wypływa z drzewa na jego powierzchnię i działa jak naturalny lep, wciągając wszystko, co znajduje się w jej zasięgu. Z biegiem czasu żywica twardnieje, przekształcając się w bursztyn, a zamknięte w niej organizmy, owady czy inne małe stworzenia, pozostają w niej na zawsze. Często są to stworzenia żyjące na drzewach, które wpadły w lepki płyn, a potem, pod wpływem czasu, uwięzły w bursztynowych pułapkach, zachowując się tam przez miliony lat.
Muzeum Bursztynu, pająk ptasznik, fot. M. Szczerek
Wystawa poświęcona bursztynowi i inkluzjom, które od lat są tematem badań w pracowni Muzeum Inkluzji w Bursztynie w Katedrze Zoologii Bezkręgowców i Parazytologii UG. Fot. mat. UG
Inkluzje organiczne i nieorganiczne
Bursztyn bałtycki, który ma ponad 40 milionów lat, jest jednym z najbardziej znanych rodzajów bursztynu zawierających inkluzje. Z kolei najstarszy bursztyn, z którego opisano inkluzje, pochodzi z Alpejskich Dolomitów i ma około 230 milionów lat. Inkluzje w bursztynie dzielą się na dwie główne grupy: organiczne i nieorganiczne.
Inkluzje organiczne to skamieniałości roślinne i zwierzęce, które zostały uwięzione w żywicy. Wśród nich dominują owady, pajęczaki oraz fragmenty roślin. Często spotykane są również inne bezkręgowce, takie jak pająki, muchówki czy chrząszcze. Rzadziej występują inkluzje kręgowców, takich jak jaszczurki czy ptaki. Te skamieniałości zachowują się w bursztynie w doskonałej, trójwymiarowej postaci, co czyni je niezwykle cennymi dla naukowców – zwłaszcza paleontologów i biologów. Inkluzje organiczne umożliwiają odtworzenie dawnych ekosystemów i dostarczają wiedzy o faunie i florze, które zamieszkiwały ziemię miliony lat temu.
Muzeum Bursztynu, chwytonóg, fot. M. Szczerek
Inkluzje nieorganiczne to te, które nie mają organicznego pochodzenia. Mogą to być pęcherzyki powietrza, krople wody, a także minerały, takie jak piryt. Pęcherzyki powietrza powstają, gdy powietrze zostaje uwięzione w żywicy, tworząc charakterystyczne bańki. Krople wody mogą również zostać zatopione w bursztynie, tworząc ciekawe inkluzje cieczy. Inkluzje pirytu mogą przybierać formę drobnych kryształków, które nadają bursztynowi nieco metaliczny połysk. Choć inkluzje nieorganiczne są mniej spektakularne niż organiczne, stanowią ważne źródło informacji na temat procesów chemicznych zachodzących w bursztynie w trakcie jego formowania.
Inkluzja w bursztynie, fot. Pomorskie.Travel
Inkluzje w bursztynie to niezwykłe świadectwa dawnych czasów, które zachowały się w kopalnej żywicy przez miliony lat. Dzięki nim możemy wnikliwie badać ekosystemy sprzed epok, rekonstruować życie roślin i zwierząt, a także lepiej zrozumieć procesy geologiczne, które doprowadziły do powstania tego cennego skarbu. Inkluzje, zarówno organiczne, jak i nieorganiczne, pełnią kluczową rolę w badaniach paleontologicznych, dając nam unikalną możliwość zgłębiania tajemnic minionych er. Bursztyn, nie tylko fascynuje kolekcjonerów, ale stanowi bezcenny materiał dla naukowców, którzy za jego pomocą odkrywają historię życia na naszej planecie. Każda bryłka bursztynu z inkluzją to zatem nie tylko naturalny klejnot, ale także kawałek przeszłości, który wciąż może nas zaskoczyć i obdarzyć nową, cenną wiedzą.
