Pomorskie Travel: Panie Andrzeju czym jest tabaka?

Andrzej Olszewski: tabaka jest nazywana „diabelszczim zelém” wykonana z wysuszonych liści tytoniu, z dodatkiem aromatów. Tabaka pełni rolę pomostu między nieznajomymi, ułatwia nawiązywanie kontaktów, sprzyjając zawieraniu transakcji i poprawia nastrój. Od dawna była obecna wszędzie – w polu, na morzu, w domu i stodole. W ten sposób stawała się swoistą fajką pokoju, pomagając przełamać trudne rozmowy i symbolizując zgodę oraz wzajemny szacunek.

Pomorskie Travel: jak się spożywa tabakę? To so zażëjemë

Andrzej Olszewski: jak ją zażywamy, to sypiemy najpierw sobie – by udowodnić, ze nie ma w niej pieprzu lub kasztana pomielonego na pył, co powoduje kichanie. A warto wiedzieć, że prawdziwy Kaszuba tabaczy, ale nie kicha. Tabakę zażywa się z grzbietu dłoni, wciągając przez nos z miejsca pomiędzy kciukiem i palcem wskazującym, a nadgarstkiem. No i potrzebny jest sznëptnik – chusta czerwona w groszki do wycierania nosa.

Pomorskie Travel: co zainspirowało Pana do wytwarzania tabaki?

Andrzej Olszewski: moja przygoda z tabaką zaczęła się od mistrzostw w zażywaniu tabaki, które odbyły się w Chmielnie w 2003 roku. To wtedy, jako pierwszy mistrz w tej dziedzinie, zainteresowałem się jej wytwarzaniem. Wcześniej, w 1986 roku, zaczynałem swoją działalność artystyczną w Kaszubskim Zespole Pieśni i Tańca Sierakowice, gdzie początkowo byłem tancerzem. Ale to mistrzostwa zażywania tabaki dały mi bodziec, by zająć się tym rzemiosłem bardziej profesjonalnie.

Pomorskie Travel: wspomniał Pan, że zaczynał Pan od tańca. W jaki sposób to połączyło się z tabaką?

Andrzej Olszewski: tak, początkowo tańce kaszubskie w zespole były moją pasją. Kaszuby, jak wiadomo, mają bogatą tradycję, i to; co z nią związane, jest dla mnie ważne. Tabaka w naszym regionie to coś, co od pokoleń było częścią kultury. To tradycja, którą trzeba pielęgnować. Mistrzostwa w Chmielnie, na których w 2003 roku zdobyłem tytuł mistrza, były dla mnie początkiem drogi z wytwarzaniem tabaki, którą kontynuuję po dziś dzień. Łączenie tańca, tradycji i tabaki stało się naturalnym przedłużeniem moich zainteresowań.

Pomorskie Travel: jak wygląda proces wytwarzania tabaki? Co jest potrzebne, by stworzyć tę wyjątkową substancję?

Andrzej Olszewski: Tabakę robię w tradycyjny sposób, tak jak robił to mój dziadek. On nauczył mnie, że liście tytoniu suszymy zimą na piecu, a latem na słońcu. Do ususzonych liści tytoniu dodaję liście innych roślin, takich jak wiśnia, czarna porzeczka, czy dąb. Istotnym składnikiem są również aromaty – bursztynowy, suszona śliwka, pędy z sosny. Wszystko to razem trafia do makutry (kaszubska danica), czyli specjalnej misy, którą używa się do ucierania tabaki przy pomocy tabacznika, który jest długim kijem, służącym do mieszania w makutrze. Następnym procesem jest przesianie przez sitko do drugiego naczynia. Nakrapiam aromatami i znów mieszam. To wszystko daje efekt w postaci tabaki, którą później przechowujemy w słoikach. Praca nie jest szybka, bo cały proces przygotowania litra tabaki zajmuje około godziny. Zapach, konsystencja, aromat to wszystko musi być wyważone, gdyż  wpływa na jakość tabaki. Na Kaszubach tabakę trzyma się w tabakierach.

Pomorskie Travel: to niezwykle skomplikowany i czasochłonny proces. Tabaka ma dla Pana duże znaczenie kulturowe. Czy z tabaką wiążą się jakieś szczególne tradycje na Kaszubach?

Andrzej Olszewski: Tak, tabaka to nie tylko produkt, ale także tradycja. Na Kaszubach od wieków praktykowano jej zażywanie, szczególnie w rodzinach. Moja rodzina również była związana z tabaką. Zażywał ja mój dziadek, a ojciec ją przygotowywał. To wszystko jest głęboko zakorzenione w naszej kaszubskiej kulturze. Tabaka, oprócz tego, że jest elementem codziennego życia, pełni również funkcję społeczną. Należy pamiętać, że na Kaszubach do dziś mamy tradycję rozdawania tabaki, zwłaszcza podczas uroczystości, jak np. śluby, czy ważne spotkania. Na specjalnych wydarzeniach, jak dożynki czy odpusty, jest to jeden z elementów wspólnego przeżywania chwili.

Pomorskie Travel: w jaki sposób tabaka to „tradycja, która łączy Kaszubów”. W jaki sposób tabaka wpływa na społeczne więzi w regionie?

Andrzej Olszewski: Tabaka, jak wspomniałem, ma głęboki sens symboliczny. To sposób na budowanie więzi między ludźmi, nawiązywanie kontaktów. Podczas zażywania tabaki, zwłaszcza w gronie rodziny czy przyjaciół, rozmawia się, dzieli doświadczeniami, a czasem spędza czas milcząc, podziwiając smak i aromat. Jest to także element, który na stałe wpisał się w nasze tradycje – na przykład podczas obchodów kaszubskich świąt czy festynów. Niezależnie od tego, czy robimy to codziennie, czy tylko podczas specjalnych okazji, tabaka pozwala na wspólne przeżywanie chwili. Z resztą, zażywanie tabaki, zwłaszcza w gronie najbliższych, to część naszej wspólnej historii.

Pomorskie Travel: czy tabaka ma także działanie zdrowotne? Słyszałam, że używana jest na różne dolegliwości.

Andrzej Olszewski: Tak, to prawda. Tabaka jest stosowana na wiele różnych dolegliwości. Wśród Kaszubów krąży powiedzenie, że  „jak so chłop z rena tobakã zażëje, to sã całi dzéń dobrze dzieje”. Działa rozgrzewająco, pomaga na przykład na bóle głowy czy dreszcze. Istnieją także przekonania, że tabaka łagodzi katar czy inne dolegliwości związane z przeziębieniem. Oczywiście, ma także swoje miejsce w tradycji, gdzie stanowi nie tylko produkt zdrowotny, ale również element kulturowy i społeczny.

Pomorskie Travel: jakie wydarzenia w regionie są dla Pana najważniejsze w kontekście tabaki?

Andrzej Olszewski: Przede wszystkim ważne są dla mnie jarmarki i festyny, na których mogę dzielić się swoją pasją i wiedzą z innymi. Co roku mają miejsce lokalne wydarzeniach w Rumii, Rewie, czy Chmielnie. Często organizuję także warsztaty, podczas których pokazuję, jak wytwarzać tabakę. Dodatkowo, na takich imprezach jak dożynki, sobótki czy noc pod gwiazdami, tabaka jest symbolem wspólnoty i tradycji.