Są tylko trzy tego typu instrumenty koncertowe w Polsce i wszystkie trzy są w Gdańsku. Mowa tu o carillonie, czyli zespole dzwonów wieżowych. Carillonista wydobywa muzykę z instrumentu grając na klawiaturze manualno- pedałowej, która połączona jest z dzwonami. Carillony gdańskie wpisane są na listę Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego.
Czym jest carillon
Carillon jest najcięższym instrumentem muzycznym, a jego pochodzenie wywodzi się z terenów dzisiejszych Niderlandów. Współcześnie liczba dzwonów musi wynosić co najmniej 23, jeśli jest ich mniej to instrument nazywamy kurantem. Od 2001 w Gdańsku jest miejska carillonistka. Funkcję tą sprawuje pani Monika Kaźmierczak.
W Gdańsku carillony znajdują się na wieży Ratusza Głównego Miasta, oraz na wieży kościoła św. Katarzyny. Trzeci to carillon mobilny umiejscowiony na naczepie samochodowej. Melodię wygrywaną przez carillony możemy usłyszeć codziennie o pełnej godzinie między 8 a 21. Na gdańskich carillonach wieżowych można grać w trybie ręcznym i automatycznym, a klawisze wyglądem przypominają kołki. Co roku w okresie letnim odbywają się też liczne koncerty carillonowe w ramach Gdańskiego Festiwalu Carillonowego.
Carillon wieży Ratusza Głównego Miasta
W 1561 roku na wieży Ratusza Głównego Miasta zamontowano pierwszy carillon, który miał zaledwie 14 dzwonów. Dziś nazwalibyśmy go automatem muzycznym, nie przetrwał jednak zawieruchy wojennej.
W 1999 roku powołany został zespół do spraw odbudowy carillonu z ratusza. Już rok później 31 grudnia 2000 w południe gdańszczanie żegnali stary rok przy melodii carillonu. 37 dzwonów nowego carillonu odlano w Królewskiej Ludwisarnii Royal Eijsbouts. Całkowita jego masa wynosi 3313 kg. W południe wygrywana jest Rota Feliksa Nowowiejskiego oraz hymn kaszubski. W każdą sobotę z wieży Ratusza Głównego Miasta o godzinie 12.05 odbywają się koncerty carillonowe.
Carillon na wieży kościoła św. Katarzyny
Pierwsze Najwcześniejsze dość skąpe informacje o pierwszym carillonie na wieży kościoła św. Katarzyny pochodzą z 1578 roku, zdemontowano go w czasie remontu w XVI wieku, ale jeszcze w tym samym wieku został zdemontowany. Kolejny carillon pochodzący z 1738 roku i liczący 35 dzwonów, odlany został w Niderlandach, a do Gdańska przybył drogą morską i drogą morską przybył do Gdańska.
Nieszczęśliwie uderzył w niego piorun w 1905 roku. W 1910 r. w ludwisarni Schillingów w Apoldzie powstał nowy carillon liczący 37 dzwonów, jednak większość dzwonów w okresie wojny zostało przetopionych. Kolejny carillon był rozbudowywany o kolejne dzwony w latach 1989 – 2006 i posiada łącznie 50 dzwonów. Ich łączny ciężar przekracza 17 ton. Jest to największy carillon koncertowy w Europie Wschodniej.
Koncerty carillonowe przy kościele św. Katarzyny odbywają się co tydzień, w piątki o godzinie 14.45.
Carillon mobilny „Gdańsk”
Jest jednym z osiemnastu działających carillonów mobilnych na świecie, składa się z 48 dzwonów odlanych w 2008 roku w Królewskiej Ludwisarnii Royal Eijsbouts. Mobilny carillon uświetnia uroczystości o randze lokalnej i ogólnokrajowej.