Dawna stolica Pomezanii oddalona jest od Gdańska niecałe 100 kilometrów. Zamek z ze swoimi zakamarkami, Katedra z malowidłami ściennymi, Krypta Wielkich Mistrzów, wieża dzwonna - wszystko to i wiele innych atrakcji czeka na ponowne odkrycie.
Czym była Pomezania?
Cofnijmy się do okresu średniowiecza, kiedy tereny wokół dzisiejszego Kwidzyna zamieszkiwali Słowianie, a później pogańscy Prusowie. Tereny na wschód od rzeki Nogat należały do Prusów. Terytorialnie Pomezanię, wyznaczał obszar położony między rzekami Wisłą, Nogatem i górną Drwęcą. Mieszkańcami tych terenów byli Pomezanie. Niestety już w XIII wieku pogańscy Pomezanie zostali pokonani przez silniejszych Krzyżaków. Następnie nazwę plemienno-terytorialną używano dla terenów biskupa. Od 1243 powołano biskupstwo pomezańskie, którego siedzibą zostało miasto Kwidzyn.
To dominikanin Ernest wybrany na pierwszego biskupa pomezańskiego, otrzymał 1/3 diecezji jako uposażenie. W latach 80’ XIII wieku powołano kapitułę pomezańską, którą inkorporowano do Zakonu Krzyżackiego.
Od 1286 roku Kwidzyn był siedzibą Kapituły Katedralnej. Ówczesny kościół parafialny podniesiony został do rangi katedry. Podjęto też decyzję o budowie zamku.
Co pozostało po dawnej stolicy biskupstwa pomezańskiego
Ukończenie nowego kościoła katedralnego datowane jest na XIII/XIV wiek. W tym czasie w Kwidzynie były dwa zamki (biskupi i kapituły), katedra, budynek ratusza. Do miasta można było wjechać przez trzy bramy: kwidzyńską, malborską, grudziądzką. Do dziś w Kwidzynie zachowały się XIII w. katedra biskupa i zamek biskupów pomezańskich. Są to doskonałe przykłady architektury gotyckiej o przeznaczeniu świeckim i religijnym.
Warto pamiętać, ze fara miejska konkatedra św. Jana Ewangelisty w Kwidzynie jest czynnym kościołem, stąd pierwszeństwo mają uroczystości religijne, a na drugim miejscu jest funkcja turystyczna.
Bilet na zwiedzanie dla turystów indywidualnych i grupowych kupuje się w Tabularium na tyłach katedry. Zwiedzanie katedry odbywa się z przewodnikiem.
Zwiedzanie katedry
Poznaj katedrę z przewodnikiem, usłyszysz tajemnicę pochówków trzech wielkich mistrzów zakonu krzyżackiego w Krypcie Wielkich Mistrzów. Dodatkowo historia rekluzy Doroty z Mątowów (1347 – 1394), która została zamurowana na własną prośbę w celi na około rok, skłania do refleksji nad życiem. Nazwa zabytkowego tronu biskupiego, czyli Sedes wywoła uśmiech niejednego zwiedzającego. Polichromie fary z przypowieściami są podróżą w czasie. Posłuchasz przypowieść o „Pannach Mądrych i głupich”, zobaczysz malowidła ścienne, w których dopatrzysz się wizerunku św. Brygidy, Maryi, Jezusa. Wejdź na górny chór i spójrz na wizerunek trzech wielkich mistrzów Wernera von Orselena, Ludolfa Koniga, i Heinricha von Plauena to o nich słuchałeś w Krypcie. Przepiękne drewniane konfesjonały też kryją interesujące historie.
Po zobaczeniu katedry, wejdź na wieżę dzwonną katedry, pełni ona rolę wieży widokowej. Kiedy ją budowano nikt nie przypuszczał, że będzie w przyszłości atrakcją turystyczną, więc rodzi to pewne niedogodności. Wewnątrz jest dość wąsko, ponad 200 stromych schodów, a jednocześnie może tam być 9 osób oraz przewodnik. Jednak widok wart jest tych niewielkich niedogodności.
Krypta Wielkich Mistrzów w Kwidzynie, fot. Pomorskie Travel
Zamek kapituły pomezańskiej
Zamek w Kwidzynie jest oddziałem Muzeum Zamkowego w Malborku, bilet kupuje się za bramą zamkową. W cenę biletu na zamek wliczony jest audioguide, w kilku wersjach językowych. Poniżej dziedzińca zamkowego znajdują się toalety.
Trochę historii
Zamek kapituły pomezańskiej wyglądem przypomina zamek krzyżacki. Zbudowany został na przełomie XIII i XIV wieku, jako budulca użyto kamieni i cegieł. Miał formę czworoboku, był dwu piętrowy, dziedziniec miał kształt kwadratu. Przed bramą wjazdową znajdowało się przedzamcze, czyli zaplecze gospodarcze. Końcowym etapem prac było ukończone w latach 80 XIV gdańsko, czyli wieża ustępowa. Początkowo zamek był samodzielnym założeniem, dopiero w późniejszym okresie został połączony z katedrą, a narożna wieża południowo-wschodnią przekształcona została w dzwonnicę.
Zamek był siedzibą kapituły pomezańskiej, centrum religijnym i polityczno-administracyjnym. W roku 1526 po sekularyzacji zakonu krzyżackiego również biskupi pomezańscy przeszli na protestantyzm. Kilka lat później zamek stał się budynkiem rządowym i rezydencją.
Po pierwszym rozbiorze Polski do roku 1935 zamek był siedzibą sądu i więzienia. Już od 1936 stał się siedzibą hitlerowskiej szkoły Hitlerjugend HJ-Ostlandführerschule.
Zamek w Kwidzynie - widok na gdanisko, fot. Pomorskie Travel/ M.Ochocki
Zamek w Kwidzynie, fot. Pomorskie Travel/M.Ochocki
Zwiedzanie zamku
Zejdź do gotyckich piwnic, które są przestrzenią dla wystaw czasowych. Następnie zajrzyj do wieży studziennej, z której czerpano wodę aż do XVI wieku. W XIX wieku wieża ta pełniła funkcje cel więziennych. Współcześnie w okresie zimowym hibernują tu nietoperze nocki i gacki.
Wchodząc do głównej bryły zamku przejdziesz przez dawne dormitoria, czyli sypialnie dla kanoników. Jednak od XVI wieku wnętrze to stało się siedzibą biur oraz mieszkań urzędników i oficerów. Od XIX wieku było miejscem posiedzeń sądu.
Najwięcej emocji wzbudza XIV wieczna wieża – gdańsko, która pełniła funkcję toalety, ale też wieży ostateczniej obrony, od głównej bryły zamku oddalona jest aż o 54 metry. Od XIX wieku, aż do 1935 roku gdańsko było więzieniem. Dziś w jego wnętrzu znajduje się wystawa etnograficzna dotycząca głównie terenów Powiśla. Malowane meble, rzeźby, wyroby garncarskie rozpozna każdy z nas. Jednak przeznaczenie sprzętów rolniczych, kuchennych, prototypu pralki, czy też prasy do sera jest nie lada zagadką dla młodszych turystów.
Zabudowanymi krużgankami, które otaczały dziedziniec i pełniły funkcje komunikacyjne, przejdź do dawnej kancelarii kapituły pomezańskiej. Była ona miejscem pracy, tu spisywano kroniki i sporządzano dokumenty. Domniemane jest, że to w kancelarii kapituły kanonik Jan z Kwidzyna spisał żywot i objawienia Doroty z Mątowów.
Kolejnym pomieszczeniem jest refektarz zimowy, pierwotnie miejsce spożywania posiłków zimą. Od XVI wieku pomieszczenie to zajmował zarządca zamku.
W maju 1967 roku na trzecim piętrze zamku, otwarto stałą wystawę przyrodniczą „Przyroda skarbem narodu”.
Spacerem po Kwidzynie
Po wyjściu z zamku obejrzyj go z zewnątrz, szczególnie od strony wysuniętego od lica budynku gdaniska.
Zacznij sprzed bramy zamkowej, miń Kinoteatr przy Placu Jana Pawła II, skręć w ulicę Warszawską tu zobacz zarys dawnej bramy średniowiecznej. Idź dalej prosto i skręć przy budynku poczty, kontynuuj spacer do głównego deptaka miejskiego przy ul. J.Piłsudskiego są tu kawiarnie i lokale gastronomiczne, które kuszą swoją ofertą. Pójdź dalej do Placu Plebiscytowego, zobaczysz tu figurki nutek i odrestaurowane budynki wokół: Sądu Rejonowego, Zespołu Szkół im. Staszica, Społecznej Szkoły Podstawowej oraz nieco ukryty budynek Szkoły Muzycznej.
Idąc dalej miniesz kościół pw. Św. Trójcy z ciekawym wyposażeniem, kontynuuj spacer ulicą Grudziądzką do kompleksu dawnej Królewskiej Szkoły Podoficerskiej, który z oddali wygląda nieco jak bastylia Współcześnie mieszczą się tu są siedziby Kwidzyńskiego Centrum Kultury, szkoły oraz Urzędu Gminy. Przy ulicy Magazynowej stoi Spichlerz, który dumnie prezentuje swoją sylwetkę, pozostałość murów miejskich i wieży dawnego ratusza będą kulminacją spaceru.
Kino-teatr, Kwidzyńskie Centrum Kultury, fot. Pomorskie Travel
Z dzieckiem w Kwidzynie
Sprawdź repertuar Kino-teatru przy Placu Jana Pawła II, budynek ma w swym zamyśle nawiązywać do barki. Inną propozycją dla dzieci może być spektakl na Scenie Lalkowej imienia Jana Wilkowskiego lub zajęcia i atrakcje przygotowane przez Centrum Kultury w Kwidzynie. Można pojechać kilka kilometrów do Miłosnej. Na pewno nie będą się tu nudziły.
