Ceglana pozostałość po białych mnichach, cystersach, którzy gospodarzyli i modlili się w Oliwskim opactwie od XIII wieku. Najdłuższy kościół w Gdańsku, znany z największych organów.
Pod koniec XII w. książę pomorski Subisław I sprowadza z Kołbacza cystersów, którzy przez kolejne 650 lat będę się modlić i pracować w opactwie. Zespół pocystersko-katedralny w Oliwie wywodzi się od ufundowanego w 1186 roku klasztoru cysterskiego.
Okoliczne budowle: szafarnia, spichlerz, pałac opatów, dom bramny, mury obronne, kościół św. Jakuba i młyn na Potoku Oliwskim. Zlokalizowane w tym miejscu budynki sakralne na przestrzeni wieków były często niszczone i odbudowywane, a ich obecny kształt pochodzi z drugiej połowy XIV wieku.
Elementy architektury
Długa, ceglana bazylika (107 m) z transeptem i obejściem wokół prezbiterium, wznoszona etapami w okresie: romańskim i romańsko-gotyckim (XIII w.) oraz gotyckim (2. poł. XIV w.) Widocznymi elementami romańsko-gotyckiej bazyliki są m.in. filary transeptu, ostrołukowe, uskokowe arkady międzynawowe z półkolumnami o trapezowych głowicach przy filarach.
Znacznie później bo w 1582 r. powstały piękne późnogotyckie sklepienia gwiaździste nawy głównej.
Kościół bazylikowy, gdzie nawa główna jest wyższa, od naw bocznych.
Katedra słynie głównie ze swoich wspaniałych rokokowych organów na których odbywają się w sezonie letnim koncerty organowe. Zostały one zbudowane w latach 1763-88 przez Jana Wulfa z Ornety, ukończone przez organmistrza gdańskiego Fryderyka Rudolfa Dalitza. Składają się z 7876 piszczałek wykonanych z drewna dębowego, jodłowego, sosnowego i z cyny.
We wnętrzu katedry są 23 ołtarze, przeważnie o dużej wartości artystycznej. Reprezentują trzy style architektoniczne renesans, barok (w większości) i rokoko.
W 1688roku został wykonany monumentalny barokowy ołtarz główny, na uwagę zasługuje późnorenesansowy ołtarz św. Trójcy, ambona oraz ambit, czyli obejście wewnątrz kościoła.
W zakrystii dzisiejszej katedry 03 maja 1660 roku został podpisany pokój oliwski kończący wojny polsko – szwedzkie.
Od 1958 roku latem odbywa się w jej wnętrzu Międzynarodowy Festiwal Muzyki Organowej.
Wejście do Katedry poza prezentacja organów i wydarzeniami koncertowymi jest bezpłatne.
Godziny otwarcia: zwiedzanie poza godzinami mszy – Poniedziałek – piątek: 9.00-17.00; Sobota: 9.00 – 15.30; Niedziela: 14.00-17.30