Historia powstania Polskiej Filharmonii Bałtyckiej w Gdańsku

35-osobową orkiestrą dyrygował Zbigniew Turski, a w programie znalazły się utwory Chopina i Moniuszki. W samym tylko roku 1945 orkiestra koncertowała szesnaście razy z dziewięcioma programami, dyrygowali nią ówczesny dyrektor Zbigniew Turski, Bohdan Wodiczko, Jan Łukaszewicz, Stefan Śledziński czy Zygmunt Latoszewski. Filharmonia Bałtycka działała przy Zarządzie Miejskim w Sopocie, a później Gdańskim Towarzystwie Muzycznym. Koncerty odbywały się w Sopocie (Opera Leśna), Gdańsku (Teatr Miniatura, Teatr Wybrzeże) i Gdyni (Teatr Miejski).

Od początku 1946 rząd pokrywał koszty działalności instytucji, co dawało trwalsze podwaliny na przyszłość.

Do 1949 roku orkiestra powiększyła się do 81 osób i zaliczana była do najlepszych orkiestr w Polsce, a w ślad za tym, w uznaniu wysokiego poziomu, orkiestra w kwietniu 1945 została upaństwowiona i zyskała nazwę Państwowej Filharmonii Bałtyckiej. Rok 1953 był kolejnym krokiem w historii Filharmonii, kiedy nastąpiło połączenie ze Studiem Operowym pod kierownictwem Zygmunta Latoszewskiego i przyjęcie nazwy Państwowej Opery i Filharmonii Bałtyckiej.

Jako Państwowa Opera i Filharmonia Bałtycka (1953-1974)

Nową instytucją POiFB kierował artystycznie Kazimierz Wiłkomirski, zaś dyrektorem nieprzerwanie do 1970 roku był Tadeusz Rybowski. Orkiestra miała wówczas dwojakie przeznaczenie: symfoniczne i operowe. Głównym przesłaniem integracji był szybki rozwój spektakli operowych oraz względy organizacyjno-finansowe. Korzyści były jednak doraźne i krótkotrwałe, a na znaczącą decyzję trzeba było czekać ponad 20 lat. Na początku lat 70-tych konieczność stworzenia drugiej orkiestry i rozdział w państwowej Operze u Filharmonii Bałtyckiej kompetencji symfonicznej i operowej – dojrzała ostatecznie do realizacji.

Młoda Filharmonia

Organizacji „młodej filharmonii” podjął się Zygmunt Rychert, młody asystent Witolda Rowickiego, a później wieloletni szef artystyczny Filharmonii Bałtyckiej. Koncert inauguracyjny Gdańskiej Orkiestry Symfonicznej (styczeń 1975) rozpoczął rok intensywnej pracy, której zwieńczeniem było powierzenie orkiestrze wyłącznej działalności symfonicznej, pozostawiając dotychczasowej orkiestrze POiFB realizację spektakli operowych i baletowych. Współpraca młodego dyrygenta i orkiestry na przestrzeni kolejnych lat nalazła uznanie wśród krytyków i melomanów nie tylko w Polsce ale i poza jej granicami.

Wizerunek artystyczny orkiestry krystalizował się podczas koncertów filharmonicznych, festiwalowych, tournée i przedsięwzięć artystycznych ale również w codziennej pracy pod kierunkiem Zygmunta Rycherta – dwukrotnego dyrektora artystycznego, Bogusława Madeya, Wojciecha Rajskiego czy Janusza Przybylskiego.

Pierwszym wyjazdem zagranicznym orkiestry był udział w 1976 roku w weneckich „Vacanze Musicali”, a późniejsze kontrakty artystyczne kierowały ją na tournée koncertowe do Niemiec, Francji, Szwajcarii, Włoszech, do sal koncertowych Wiednia, Salzburga, Paryża, Berlina, Bremy, Frankfurtu czy Leningradu.

W roku 1987 Orkiestra Filharmonii Bałtyckiej pod dyrekcją Wojciecha Michniewskiego, występując na XI Music Biennale w Berlinie wśród takich zespołów jak orkiestra Filharmonii Moskiewskiej, Filharmonii z Lipska czy Helsinek, zdobyła Nagrodę Krytyki dla najlepszej Orkiestry za wykonanie I Symfonii Pendereckiego. W roku 1989 podczas europejskiego tournée wraz z chórem „Cecilien Verein” z Frankfurtu orkiestra koncertowała w Filharmonii Monachijskiej, Alte Oper we Frankfurcie i Concertgebouw w Amsterdanie. Rok 1991 to koncerty z Requiem Verdiego we Francji – Tours, Marsylia, w Szwajcarii – Zurich, Bazylea, Lozanna, Berno oraz koncerty we Włoszech ukoronowane występem dla papieża Jana Pawła II w jego letniej rezydencji w Castel Gandolfo.

Samodzielność i nowa siedziba

Ostateczne rozdzielenie filharmonii od opery, współegzystujących nieprzerwanie przez cztery dziesięciolecia instytucji, nastąpiło w roku 1993, kiedy funkcję dyrektora objął prof. Roman Perucki. Niezależna instytucja – Polska Filharmonia Bałtycka im. Fryderyka Chopina w Gdańsku – pilnie potrzebowała nowej siedziby. Dyrektor Roman Perucki stał się pomysłodawcą nowatorskiego przedsięwzięcia, jakim jest zrealizowana po 1996 roku nowatorska w skali kraju rewitalizacja poprzemysłowego terenu po 100-letniej elektrociepłowni na wyspie Ołowiance w Gdańsku.

Po miesięcznej podróży już miałem wracać do kraju, gdy przyjaciele zaprosili mnie do oddalonej o 150 km od Sztokholmu miejscowości Norrkoeping. Na wyspie, w budynkach po starej elektrociepłowni mieściła się filharmonia z wodospadem, pośrodku obszernego foyer. A oprócz niej – muzeum, restauracje, tawerny i puby – słowem, prawdziwe centrum kulturalne. Wtedy pomyślałem o wyspie Ołowiance i o starej elektrociepłowni, która miała ulec likwidacji. Dlaczego by nie zbudować czegoś takiego w Gdańsku? Natychmiast po przyjeździe, gdy tylko zszedłem z promu, pojechałem na Ołowiankę. Popatrzyłem i powiedziałem sobie – tutaj zbudujemy nową filharmonię! – wspomina Dyrektor.

Przekazane Filharmonii przez Elektrociepłownie Wybrzeże SA budynki i grunty stały się kamieniem węgielnym pod nowatorskie przedsięwzięcie. Jaki cenny był ten kamień węgielny?

Kompleks miejskiej elektrowni na Ołowiance wybudowała w latach 1897-98 berlińska firma Siemens & Halske, a dalsza rozbudowa trwała do 1913 roku. Budynek z cegły zachwycał dekoracyjną neogotycką fasadą zdobioną rozetami, flankami, wieżyczkami, a nawet dwiema basztami. W ostatnich wojennych miesiącach roku 1945 obiekt doznał poważnych zniszczeń. Uruchomiona ponownie w sierpniu 1945 roku elektrownia funkcjonowała aż do momentu jej zamknięcia w roku 1996. Projekt architektoniczny nowej siedziby stworzył inż. Architekt Marcin Kozikowski, Kozikowski Design, a źródłami finansowania były fundusze Urzędu Marszałkowskiego Województwa Pomorskiego oraz środki unijne.

Realizacja inwestycyjna trwała nieprzerwanie od 1998 roku do 2007, kiedy nastąpiło uroczyste otwarcie kompleksowo wyposażonego Centrum Muzyczno-Kongresowego. Centrum dysponuje salami: Koncertową (1100 miejsc) i Kameralną (180 miejsc) oraz Jazzową (200 miejsc) i Dębową (100 miejsc). W tych salach oraz w przylegającym do nich foyer o łącznej powierzchni 1700 m2 organizowane są koncerty i spotkania specjalne oraz wydarzenia zewnętrzne. Unikalnym atutem Gdańskiego Centrum Muzyczno-Kongresowego jest możliwość podniesienia prestiżu spotkań przez wzbogacenie ich oprawą muzyczną wykonaną przez orkiestrę symfoniczną.

Będąc uniwersalną instytucją muzyczną, Filharmonia prowadzi także działalność studyjną. Zastosowane w studio nagrań najnowocześniejsze technologie cyfrowe oraz zespół licencjonowanych akustyków gwarantują wysoki poziom oferowanych usług, od nagrań studyjnych i koncertowych po pełną ponagraniową obróbkę materiału dźwiękowego (w tym mastering i remastering).

W Centrum na Ołowiance funkcjonuje także galeria sztuk plastycznych. Początkowo okazjonalnie przy różnego rodzaju uroczystościach, z czasem nabrała rysu bardziej permanentnego. Prezentuje prace artystów rodzimych i zagranicznych.